De beste gedichten over de Herfst (of herfst) geselecteerd door Dr Oliver Tearle
‘Now the leaves are falling fast’: zo begint W. H. Auden’s ‘Autumn Song’, die hieronder voorkomt in deze compilatie van tien van de beste herfstgedichten in de hele Engelse literatuur. De volgende klassieke herfstgedichten (of, voor onze lezers in de VS, de beste gedichten over de herfst) vangen allemaal, op hun eigen manier, de stemmingen en uitzichten van het herfstseizoen, dus nu de bladeren al beginnen te vallen, laten we de bladeren van onze poëzie bloemlezingen omslaan en een aantal van de beste herfstgedichten ontdekken die de literatuur te bieden heeft. Klik op de titel van elk gedicht om het te lezen.
1. Anoniem, ‘Vrolijk is het zolang de zomer duurt’.
Miri het is terwijl de zomer i-last
Met foulës lied;
Oc nu neghëth windës blast
En weder sterk.
Ei, ei, wat is deze nacht lang,
En ikch met wel michel mis
Sorwe en murne en snel.
Dit gedicht voert onze lijst van grote herfstgedichten aan omdat het het vroegst geschreven is – ergens in de dertiende eeuw – maar het is ook een handig uitgangspunt omdat dit kleine middeleeuwse gedicht zich richt op het vervagen van de zomer en de komst van de herfst. Klik op de link hierboven om het gedicht te lezen, en wat meer informatie erover: het is nummer 2 op onze lijst van grote middeleeuwse gedichten.
2. William Shakespeare, Sonnet 73.
Die tijd van het jaar mag gij in mij aanschouwen
Wanneer gele bladeren, of geen, of weinig, hangen
Op die takken die schudden tegen de kou,
Kale verwoeste koren, waar laat de zoete vogels zongen…
Dit gevierde sonnet van de Bard gebruikt herfstige beeldspraak om de komst van de ouderdom weer te geven – hoewel Shakespeare waarschijnlijk pas begin dertig was (als hij dat al was) toen hij het gedicht schreef. Een prachtig voorbeeld van de pathetische drogreden. (De verwijzing naar ‘kale geruïneerde koren’ in dit gedicht werd door William Empson geïnterpreteerd als een verwijzing naar de Opheffing van de Kloosters). Klik op de link hierboven om het gedicht in zijn geheel te lezen.
3. John Clare, ‘Herfst’.
Het distelgebladerte vliegt, hoewel de winden allen stil zijn,
Op het groene gras nu liggend, nu de heuvel opklimmend,
De bron van de fontein kookt nu als een pot;
Door stenen langs de telling borrelt het roodgloeiend…
John Clare (1793-1864) wordt vaak over het hoofd gezien in verslagen over Romantische poëzie, maar hij schreef 
4. John Keats, ‘To Autumn’.
Het seizoen van nevel en zachte vruchtbaarheid,
Nabije boezemvriend van de rijpende zon;
Samen met hem samenwerkend hoe hij de wijnstokken die rond de rietstengels lopen, kan laden en zegenen
met fruit;
Om de bemoste cottage-bomen te buigen met appels,
En al het fruit te vullen met rijpheid tot in de kern;
Om de kalebas op te zwellen en de hazelaarschalen te vullen
met een zoete pit; om meer te laten ontluiken,
En nog meer, latere bloemen voor de bijen,
Totdat ze denken dat warme dagen nooit zullen ophouden,
Omdat de zomer hun klamme cellen heeft overwoekerd…
Toch, dit gedicht zou altijd de lijst halen, nietwaar? Keats’ ‘To Autumn’, waarschijnlijk het beroemdste gedicht over het seizoen in de Engelse literatuur, is ook een van de mooiste herfstgedichten in de taal. Jonathan Bate heeft een mooie analyse van dit gedicht in zijn boek over ecokritiek, The Song of the Earth
‘How beautiful the season is now – How fine the air. Een gematigde scherpte. Echt, zonder grappen, kuis weer – Dian luchten – Ik hield nooit zo van stoppelvelden als nu – Aye beter dan het kille groen van de lente. Op de een of andere manier ziet een stoppelveld er warm uit – op dezelfde manier als sommige foto’s er warm uitzien. Dit trof me zo tijdens mijn zondagse wandeling dat ik erover componeerde. Aldus schreef Keats in een brief van september 1819, waarin hij zinspeelde op de oorsprong van ‘To Autumn’ en de omstandigheden van de compositie, terwijl Keats in Winchester, Hampshire, in Zuid-Engeland woonde.
Klik op bovenstaande link om het hele klassieke herfstgedicht van Keats te lezen, en meer te weten te komen over deze toespelingen.
5. Christina Rossetti, ‘Van zonsondergang tot sterreopkomst’.
Ga van mij vandaan, zomervrienden, en treuzel niet:
Ik ben geen zomervriend, maar winterse kou,
Een onnozel schaap verdwaald uit de kudde,
Een traagaard met een doornig tuinperceel.
Wees verstandig, scheid van mijn lot uw lot,
Woon in uw aangename oorden, bewaar uw goud,
Laat u niet met mij beven op de aarde,
Dorstig en hongerend op een dorre plek…
Dit sonnet is niet een van de bekendste gedichten van Christina Rossetti (1830-94), maar het is wel een juweel van een gedicht. Gesproken door een vrouw die ervoor gekozen heeft zichzelf af te zonderen van de maatschappij en haar vrienden – misschien, zoals sommige critici hebben gesuggereerd, omdat ze een gevallen vrouw is – ‘From Sunset to Star Rise’ gebruikt herfstige beeldspraak en de verdwijnende zomer om na te denken over vallen en zonde als onderdeel van de menselijke natuur. Klik op de link hierboven om het hele gedicht van Rossetti te lezen.
6. A. E. Housman, ‘Vertel me hier niet, het behoeft geen betoog’.
Vertel me hier niet, het behoeft geen betoog,
Welke melodie de tovenares speelt
In nasmechten van zachte september
Of onder blankende mei,
Want zij en ik kenden elkaar al lang
En ik kende al haar wegen.
Op roestbruine vloeren, bij water dat niets doet,
De den laat zijn dennenappel vallen;
De koekoek schreeuwt de hele dag om niets
In bladerrijke dalen alleen;
En reizigersvreugde bekoort in de herfst
Harten die hun eigen …
De herfst was het seizoen bij uitstek voor A. E. Housman (1859-1936), die elders schreef ‘Ik houd niet van een land zonder bladeren.’ Toch schreef hij keer op keer indringend over bladloze landen, en het gevoel van verlies dat ze met zich meebrengen – en niet beter dan hier, in dit gedicht uit zijn bundel Last Poems uit 1922.
‘Tell me not here, it needs not saying’ is waarschijnlijk A. E. Housman’s mooiste gedicht over de natuur, en een goed voorbeeld van hoe, hoewel hij de reputatie heeft zich over te geven aan emoties of zich er zelfs in te wentelen, zijn werk doorspekt is met een meer pragmatische en onsentimentele, zelfs stoïcijnse kijk op ‘de plaats van de mens in de natuur’.
Klik op de link hierboven om dit prachtig weemoedige en nostalgische gedicht in zijn geheel te lezen.
7. Adelaide Crapsey, ‘Novembernacht’.
Zoals stappen van voorbijgaande geesten,
breken de bladeren, bevroren, van de bomen
en vallen …
Crapsey (1878-1914) wordt tegenwoordig niet veel herdacht, maar ze liet een belangrijke poëtische erfenis na: de cinquain, of vijfregelige niet-rijmende strofevorm, gemodelleerd naar de Japanse haiku. Een aantal van haar cinquains hebben betrekking op herfstthema’s, en ‘November Night’ is de mooiste van deze. (Hoewel we, aangezien Crapsey een Amerikaanse dichter was, ‘November Night’ waarschijnlijk moeten omschrijven als een groot herfstgedicht.)
8. T. E. Hulme, ‘Autumn’.
Een vleugje kou in de Herfstnacht –
Ik liep in het buitenland,
En zag de rossige maan over een heg leunen
Zoals een boer met een rood gezicht…
Net als Crapsey, T. E. Hulme (1883-1917) een voorkeur voor korte, vaak niet-rijmende teksten, en hij was waarschijnlijk de eerste modernistische dichter die in het Engels schreef. Autumn’, geschreven in 1908, legt een delicaat verband tussen de rossige maan, het rode gezicht van een boer, en de tijd van het jaar – de herfst – door middel van een onuitgesproken verbindingswoord, ‘harvest’. Hulme onttrekt zich aan rijm en regelmatige versregels, en brengt de taal van de herfstpoëzie in de meest letterlijke zin terug naar de aarde, maar slaagt er ook in de weemoedige magie van het herfstseizoen te vangen. Dit gedicht markeerde het begin van de modernistische poëzie in Engeland. (We hebben meer klassieke gedichten over de maan in een aparte post.)
9. D. H. Lawrence, ‘Herfstregen’.
De plataanbladeren
vallen zwart en nat
op het gazon;
de wolkenscheden
in hemelse velden zetten
droop en worden getrokken
in vallend zaad van regen;
het zaad van de hemel
op mijn gezicht
valt – ik hoor weer
als echo’s zelfs
die zachtjes
de gedempte vloer van de hemel tikken…
Dit tere gedicht, waarvan de korte regels en korte strofen de druppels van vallende regen suggereren, werd voor het eerst gepubliceerd in 1917, en de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog kunnen worden gezinspeeld op Lawrence’s ‘dead / men that are slain’. De oogsttijd en de christelijke verlossing worden verenigd onder de regen die uit de hemel valt. Klik op de link hierboven om het hele herfstgedicht van Lawrence te lezen.
10. W. H. Auden, ‘Herfstlied’.
Dit is een van Auden’s ‘Twaalf Liederen’ samen met het bekendere ‘Stop alle klokken’. Autumn Song’ is een mooie lyriek over de kortstondigheid van de jeugd en de teleurstellingen in het leven, en neemt de vallende bladeren van de herfst als uitgangspunt.
Dit is het einde van onze keuze van de tien beste herfstgedichten in het Engels. Maar wat hebben we gemist? Zijn er herfstgedichten die u zeker moet lezen? Zijn er klassieke gedichten over de herfst die u verliefd maken op het seizoen? U vindt meer fantastische poëzie in onze selectie van klassieke zomergedichten, en onze keuze van klassieke Amerikaanse gedichten. Voor meer klassieke poëzie raden we The Oxford Book of English Verse
De auteur van dit artikel, Dr Oliver Tearle, is literair criticus en docent Engels aan de Loughborough University. Hij is de auteur van, onder andere, The Secret Library: A Book-Lovers’ Journey Through Curiosities of History