“Chicagoans,” schreef wijlen krantencolumnist Mike Royko, “is een van de mooiste talen ter wereld.”
In 2010 publiceerde Chicago een lijst met woorden die de stad aan de wereld had geïntroduceerd, zoals het reuzenrad, eihoofd, yuppie en jazz. Maar er zijn ook termen en uitdrukkingen die we voor onszelf hebben gehouden – gezegden die je alleen in Chicago hoort. Een paar jaar geleden heb ik veel van deze uitdrukkingen verzameld in How to Speak Midwestern, een soort regionaal woordenboek dat ik in verschillende tavernes in de stad heb onderzocht. Een paar voorbeelden staan hieronder. Dus ga zitten en lees dit in de frunchroom van je drie-onder-een-kap. Maar lees het niet op je telefoon terwijl je over de Edens rijdt: je zou een ongeluk kunnen veroorzaken, en rubbernecking chauffeurs zouden gapers block veroorzaken als ze afremden om naar je wrak te kijken.
“16-inch”
Een uniek Chicago-merk van slow-pitch softbal dat tijdens de Grote Depressie populair werd om twee zeer praktische redenen: een grotere, zachtere bal ging niet zo ver als de standaard 12-incher, dus kon hij niet uit kleine stadsparken worden geslagen. En de bal kon met blote handen worden gevangen door veldspelers die zich geen handschoenen konden veroorloven. Elke zomer zien de eerstehulpafdelingen van Chicago een piek in patiënten met geblokkeerde of gebroken vingers, de meesten van hen dragen nog steeds hun softbalshirts.
“Bungalow Belt”
De bakstenen bungalow is het prototype van de arbeiderswoning in Chicago, vooral in gebieden ver van het meer die werden ontwikkeld tijdens de snelle expansie van de stad in de eerste twee decennia van de 20e eeuw. De “Bungalow Belt” is een politiek-sociologische term voor de sociaal conservatieve, raciaal gesegregeerde blanke buurten in het noordwesten en zuidwesten, die zich in de jaren tachtig verenigden in het verzet tegen Harold Washington, de eerste zwarte burgemeester van de stad.
“Clout”
Politieke invloed die wordt gebruikt om regels te omzeilen die moeten worden nageleefd door mensen met minder goede connecties. Bezitters kunnen contracten zonder aanbesteding krijgen, promoties bij de politie, toelating tot selectieve middelbare scholen, en andere gunsten. Zowel een zelfstandig naamwoord als een werkwoord. Een politieke sponsor is een klout (vroeger bekend onder de politiek incorrecte term “Chinaman”). Royko gaf het juiste gebruik van de term in een column uit 1973: “Hé, Charlie, ik zie dat je voorman bent geworden. Wie is er voor jou?” Of: “Sinds mijn klout dood is, laten ze me de volle acht uur werken. Ik heb nog nooit een acht-urige werkweek gehad.”
Dese, Dem, and Dose
Stereotiepe uitspraak van “deze, hen, en die,” geassocieerd met blanke etnische Chicagoans. Sprekers worden soms “dese, dem, and dose guys” genoemd. Komt waarschijnlijk voort uit het feit dat de meeste immigranten uit Europa talen spraken zonder “th”, en dit probleem met de klank doorgaven aan hun kinderen. Gesatireerd door Saturday Night Live’s Superfans, wiens favoriete team “Da Bears” was. Voornamelijk te horen bij sprekers boven de 50, nu jongere mensen zulke kenmerkende markeringen van geografie en klasse bewust afwijzen.
“Dibs”
In Chicago is de concurrentie om op straat te parkeren hevig, vooral in de winter. Als je een plek in je blok hebt vrijgeschept, roep je “dibs” uit door deze te blokkeren met tuinstoelen, kratten, zaagpaarden of andere afgedankte bezittingen. Werd een geaccepteerde praktijk na de sneeuwstorm van 1967, die de stad trof met 23 centimeter sneeuw. Automobilisten die de dibs overtreden, zullen waarschijnlijk sleutelsporen op hun verfwerk aantreffen – of erger.
“Drill”
Een donkere, hardcore iteratie van hiphop die zich in Englewood heeft ontwikkeld. Prominente drill-artiesten zijn Chief Keef, Lil Durk, Lil Reese en King Louie. De teksten gaan vaak over het leven op straat, en bevatten ook kritiek op rivaliserende bendeleden die tot schietpartijen heeft geleid. Bedacht door Pac Man, een rapper die in 2010 werd doodgeschoten.
“Four Plus One”
Goedkoop gebouwde, architectonisch onbeminde appartementenhuizen van vijf verdiepingen, waarvan de eerste verdieping een combinatie is van lobby en parkeerterrein. Woekerde in Lake View en Lincoln Park in de jaren 1960, gebruik makend van een maas in het bestemmingsplan waardoor een parkeerplaats als kelder kon worden beschouwd. Technisch gezien maakte dat de gebouwen vier verdiepingen hoog, waardoor ontwikkelaars geld konden besparen door te bouwen met een gemetselde buitenkant en een houtskelet interieur.
“Frunchroom”
De voorkamer van een bungalow of flat, met uitzicht op de straat. De beste meubels van de familie staan in de voorkamer, maar ze wordt alleen gebruikt om gasten te ontvangen of kerstcadeautjes te openen.
“Loopplank”
Een stoep die door een smalle ruimte tussen twee huizen loopt. Agent: “Zie je waar dat kind heen ging?” Getuige: “Ja. Hij rende over de loopplank.”
Een loopplank vol katten Foto: Michael Tercha/Chicago Tribune
“Gapers’ Block”
Een verkeersopstopping, doordat automobilisten rubbernicken bij een ongeluk. Ook bekend als “gapers’ delay.”
“Gymschoenen”
Sneakers of sportschoenen. “Wat voor sportschoenen heeft je moeder dit jaar voor je gekocht?” “P.F. Flyers!”
“The Hawk”
Een koude wind van Lake Michigan. De term is afkomstig uit de Afro-Amerikaanse gemeenschap van Chicago, en werd onder de aandacht van de wereld gebracht door de gladde R&B balladeer Lou Rawls, die het noemde in het gesproken woord intro van “Dead End Street”: “The Hawk, the almighty Hawk, the wind … in Chicago, the Hawk not only socks it to you, he socks it through you, like a giant razor blade blowing down the street.”
“Hunnert”
Elk blok in Chicago omvat 100 straatnummers, gemeten vanaf het nulpunt van de stad, bij State en Madison streets. Zo is Belmont Avenue, dat 32 blokken van Madison ligt, “tweeëndertig hunnert noord”. Irving Park Road is veertig blokken van Madison. Veel Chicago’s zouden zeggen dat het niet “four thousand north” is, maar “forty hunnert north,” omdat één blok gelijk is aan een hunnert, dus veertig hunnerts.
“Labbies”
Studenten aan de University of Chicago Laboratory School, waar de elite van Chicago – onder wie toenmalig senator Barack Obama – hun kinderen heen stuurt. Ook wel Lab Scabs genoemd, vooral door hun rivalen op de openbare school.
“The Lost World”
Stadsbijnaam voor Lower Wacker Drive, een ondergrondse snelweg die onder het centrum van Chicago doorloopt.
“Merch”
Om bewijs te leveren. “Ik zag Bill met Tiffany aan de bar en ik weet dat ze met mijn neef praat en ik kan het bewijzen.” “Merch.”
“Out South”
De South Side of zuidelijke buitenwijken. “Waar verblijf je?” “Ik verblijf Out South. In Harvey.”
“Pinners”
Een straatspel waarbij een rubberen bal tegen een betonnen trap of richel wordt gegooid. Als een tegenspeler de bal vangt, is het een uit. Honkslagen, tweehonkslagen, driehonkslagen en homeruns worden gescoord als de bal over vooraf bepaalde punten gaat. Ook bekend als “3 Outs.”
“Show”
Chicagoans gaan niet naar de film; ze gaan naar de show. Het radiostation WXRT had een langlopend programma genaamd “Going to The Show with the Regular Guy”, waarin een disc jockey filmrecensies gaf in een overdreven Chicago accent.
“Six Corners”
Chicago is opgezet volgens een rastersysteem, overdekt met diagonale straten die het verloop van de prekoloniale indianenpaden volgen. Als gevolg daarvan zijn er veel kruispunten waar drie straten samenkomen. Slechts één kan zich echter Six Corners noemen: Irving Park Road, Cicero Avenue, en Milwaukee Avenue. Milwaukee, North en Damen proberen ook aanspraak te maken op de titel Six Corners, maar het is beter bekend als The Crotch.
“Two Flat” en “Three Flat”
Meergezinswoningen van baksteen (de meeste gebouwen in Chicago werden na de Grote Brand van 1871 van baksteen gebouwd) met een gemeenschappelijke ingang in de vestibule.
“Draag de jas”
Tijdens een politiek schandaal wordt gezegd dat een ondergeschikte die opdraait voor de wandaden van zijn baas, “de jas draagt”. (B.v. “Jemig, de Bouwdienst heeft de 19-jarige zoon van de voorzitter van de vakbond aangenomen als inspecteur. Who’s gonna wear the jacket for that?”)
“The Wild Hundreds”
De wijk Roseland, die loopt langs South Michigan Avenue van 95th Street tot 115th Street.
“Xavs”
St. Xavier University, een klein katholiek college aan de Southwest Side. Uitgesproken als “Zavs.”