Fabida Noushad, Qutaiba Al Hillawi, Vasantha Siram en Muhammad Arif
Citeer dit artikel als: BJMP 2015;8(1):a805
Download PDF
Abstract
Wij presenteren een interessant geval van een achtenveertigjarige man die LSD nam in zijn vroege twintiger jaren. Hij bleef visuele perceptuele stoornissen ervaren gedurende 25 jaar na het stoppen van het hallucinogeen. Dit is een uniek geval, waarbij de symptomen van een hallucinogeen aanhoudende waarnemingsstoornis meer dan twee decennia aanhielden na het stoppen met Lyserginezuurdiethylamide. Hij werd behandeld met clonazepam 1 mg vier keer per dag met een goed effect. Er is behoefte aan bewustmaking over deze aandoening om misdiagnose en vertraging in de juiste behandeling te voorkomen.
Trefwoorden: LSD- Lyserginezuurdiethylamide
Afkortingen: EEG- elektro-encefalogram, MRI- magnetic resonance imaging, LSD- Lyserginezuurdiethylamide, DSM- Diagnostic and statistical manual, HPPD: Hallucinogen persisting perceptual disorder, SSRI- selective serotonin reuptake inhibitors.
Casusverslag
Een achtenveertigjarige man presenteerde zich gedurende meer dan twintig jaar met ongewone en verontrustende visuele ervaringen in verschillende mate van ernst. Enkele van deze ervaringen zijn: rode voorwerpen die een groene glans om zich heen hebben, zoals een 3D-bril, een veranderd gevoel voor het inschatten van afstanden, gezichten van mensen die van vorm lijken te veranderen als men ernaar kijkt, verandering van het eigen spiegelbeeld, alles met een patroon dat de hele tijd lijkt te bewegen, woorden die bewegen tijdens het lezen, dingen die uit meerdere lagen lijken te bestaan, felle lichten die schaduwen opwerpen, voertuigen die zich lijken uit te rekken als ze voorbijrijden, vliegende vogels die eruit zien als een animatie en problemen met het scherpstellen.
Toen de symptomen zich voordeden, belemmerden ze hem duidelijk in zijn functioneren. Hij kon bijvoorbeeld niet oversteken, kon niet lezen en moest zijn lichten dimmen. Hij had er moeite mee te weten welke visuele waarnemingen echt waren en welke niet. De patiënt had het gevoel dat zijn visuele ervaringen verband hielden met zijn LSD-gebruik in het verleden, vijfentwintig jaar geleden. Hij had het gevoel dat de drug hem “in een coma” had gebracht en dat hij “dit allemaal droomde”.
Hij herinnerde zich specifiek een feestje met vrienden waar hij een cocktail van illegale drugs nam, waaronder LSD en marihuana, met alcohol. Hij zei dat hij gewoonlijk drugs en alcohol gebruikte in een eetbui patroon. De ‘trips’ duurden meestal twaalf uur. Hij voelde dat hij wat geheugenverlies had van die bewuste nacht. Toen hij de volgende ochtend wakker werd, ervoer hij nog steeds de effecten van LSD en zei dat hij deze effecten sindsdien altijd heeft gevoeld. Hij probeerde uit te leggen dat het was alsof hij alcohol dronk, dronken wakker werd en vanaf dat moment dronken was. Na dit incident heeft hij geen illegale drugs meer gebruikt.
Vóór deze bewuste nacht zei hij dat hij misschien zo’n vijftien keer LSD had gebruikt, in de vorm van Microdot tabletten, meestal één tegelijk, met cannabis. Hij zei dat het was “alsof je een schakelaar in je hersenen had omgedraaid”. Als je LSD nam, “zette de schakelaar het trippen aan en na een tijdje ging het weer uit”. Hij zei dat zijn schakelaar “kapot” was en dat hij daarom de effecten van de drug bleef herbeleven.
Een andere klacht was dat hij het gevoel had “niet echt” te zijn; in die mate zelfs dat hij dacht dat hij zijn familieleden iets aan moest doen om te bewijzen dat hij echt was.
Hij klaagde ook over een slecht humeur, verminderde concentratie, angst en een onvermogen om zich te redden.
Hij kwam voor het eerst in contact met de geestelijke gezondheidszorg toen hij 22 jaar oud was. Hij presenteerde zich met symptomen van angst, maar er werd niet gedacht dat hij een psychische aandoening had. Een jaar later werd hij opnieuw doorverwezen en werd de diagnose primair depersonaliseringssyndroom gesteld.
De patiënt zelf meldde dat al zijn symptomen begonnen nadat hij in zes maanden tijd ongeveer vijftien keer LSD had gebruikt. In die tijd had hij beschreven dat hij een complete persoonlijkheidsverandering had ondergaan als gevolg van zijn ervaringen. Hij had het gevoel dat voorwerpen en ervaringen een droomachtige kwaliteit hadden. Zijn visuele ervaringen veroorzaakten zoveel onrust dat hij zich suïcidaal voelde.
Over de volgende vijfentwintig jaar heeft hij verschillende andere diagnoses gehad; LSD-geïnduceerd Depersonalisatie Syndroom, Depersonalisatie-Derealisatie Syndroom, LSD-geïnduceerde Eenvoudige schizofrenie, depressieve stoornis en angststoornissen. Zijn visuele stoornissen werden geïnterpreteerd als visuele hallucinaties. Hij werd behandeld met antidepressiva (Imipramine, Amitriptyline, en Venlafaxine); antipsychotica (Trifluperazine, Promazine); benzodiazepinen (Diazepam); Propranolol; en Fentazine. Hij kreeg op een gegeven moment ook Hydergine voorgeschreven (dat hielp de symptomen kortstondig te verminderen).
Onderzoeken: EEG, MRI van de hersenen en echografie van de halsslagader waren normaal.
Hij werd op achtenveertigjarige leeftijd opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, waar de arts die hem opnam zijn symptomen beschreef als visuele hallucinaties en hem Risperidone begon te geven, waardoor de intensiteit van zijn symptomen toenam. Hij werd ook behandeld met Citalopram voor zijn lage stemming. Er werd opgemerkt dat zijn symptomen verschilden van gewone psychotische aandoeningen. Gedetailleerde anamnese en beoordeling van zijn perceptuele afwijkingen gedurende de volgende paar weken in het ziekenhuis bevestigden de diagnose van hallucinogeen persisterende perceptiestoornis (HPPD).
Hij werd behandeld met Clonazepam 1 mg vier keer per dag met een goed effect; zoals te zien was aan de vermindering van de symptomen – zie tabel 1.
Tabel 1:
| DSM IV/V Symptoom Checklist | Vóór behandeling met Clonazepam | 3 maanden na aanvang van de Clonazepam-behandeling |
| Aanwezig | Absistent | |
| Foute waarneming van beweging in perifere gebieden | Aanwezig | Absent |
| Kleurflitsen | Aanwezig | Absent |
| Intensieve kleuren | Aanwezig | Absent |
| Sporen van beelden van bewegende objecten | Aanwezig | Absent |
| Positieve na beelden | Aanwezig | Absent |
| Halo’s rond objecten | Aanwezig | Aanwezig maar verminderd in intensiteit en frequentie |
| Macropsie | Aanwezig | Absent |
| Micropsie | Aanwezig | Absistent |
Na ontslag had hij .een depressieve episode en werd behandeld met Escitalopram. Dit werd later gewijzigd in Reboxetine.
Discussie:
Dit is het eerste geval, voor zover ons bekend, waarin de symptomen van HPPD meer dan twee decennia na het staken van het gebruik van Lyserginezuurdiethylamide zijn blijven bestaan. Deze patiënt kwam meer dan vijfentwintig jaar geleden bij de psychiatrische dienst en dacht toen dat zijn symptomen verband hielden met zijn LSD-gebruik. Hij kreeg een aantal verschillende diagnoses voordat de juiste diagnose werd gesteld en de behandeling werd gestart met goed resultaat.
De patiënt had ook migraine gehad en in het verleden soms overmatig alcohol gebruikt. Hoewel wij ons niet bewust zijn van een verband tussen deze stoornis en deze factoren, kunnen toekomstige rapporten en studies bijdragen aan verdere kennis op deze gebieden.
HPPD is een erkende aandoening beschreven in DSM V en DSM IV met een diagnostische code 292.89. In DSM III werd het aangeduid als post hallucinogeen perceptie stoornis (PHPD). Het wordt beschreven in ICD 10 onder de code F16.983.
LSD staat erom bekend dat het de waarneming en stemming verandert in aanwezigheid van een onveranderd sensorium. HPPD werd voor het eerst beschreven door Eisner en Cohen, die spontane herhalingen van LSD-achtige toestanden bij proefpersonen waarnamen, dagen tot weken na het staken van het druggebruik1.
Andere auteurs hebben min of meer hetzelfde klinische beeld beschreven; Rosenthal bijvoorbeeld beschreef patiënten die leden aan visuele hallucinaties na het gebruik van de drug die tot vijf maanden na het gebruik van de drug duurden2
In een onderzoek onder vijfenzestig gebruikers van LSD vond Holsten vijftig gebruikers die achttien maanden tot vier jaar later stoornissen na LSD beschreven3.
Flashbacks is gesuggereerd een verkeerde benaming te zijn, omdat patiënten gevallen van continue in plaats van paroxysmale visuele stoornissen door LSD beschreven 4
Het is niet duidelijk waardoor onze patiënt deze visuele stoornissen opnieuw ervoer, maar de literatuur suggereert dat het verschijnen in een donkere omgeving visuele symptomen na LSD kan uitlokken of verergeren. Andere uitlokkende factoren zijn opzettelijke inductie, marihuanagebruik, medicatie zoals: neuroleptica (fenothiazine), amfetaminen, verkoudheidsmiddelen, anti-Parkinson middelen en SSRI’s5.
De patiënt meldde dat hij ongeveer vijftien keer LSD had ingenomen voordat hij deze aandoening kreeg. De gegevens suggereren dat de piekincidentie optreedt bij vijftien blootstellingen en tweede kleinere pieken bij ongeveer veertig tot vijftig blootstellingen 6.
Er zijn een aantal hypothesen geformuleerd om de onderliggende etiologie te begrijpen. HPPD houdt verband met het herbeleven van de symptomen die bij intoxicatie worden ervaren. Van LSD is aangetoond dat het excitotoxisch is voor neuronen. Het is ook bekend dat het een partiële agonist is op post synaptische 5HT2 receptoren en de glutaminerge transmissie versterkt.
De patiënt leed al meer dan twee decennia aan deze nogal verontrustende visuele stoornissen, die een aanzienlijke invloed hadden op zijn dagelijks leven. Hij kreeg verschillende diagnoses, waaronder geïnduceerde depersonalisatie, depersonalisatie-derealisatie syndroom, LSD-geïnduceerde eenvoudige schizofrenie, depressieve stoornis en angststoornissen.
De patiënt was behandeld met verschillende psychotrope medicijnen, waaronder antidepressiva, antipsychotica, benzodiazepinen, propranolol, fentazine en hydergine. Sommige hadden weinig effect, zoals hydergine, terwijl andere de symptomen verergerden, in het bijzonder antipsychotische medicatie.
Een case serie van drie HPPD patiënten behandeld met Risperidone meldde een verergering van LSD-achtige paniek en visuele symptomen. Op grond van deze rapporten en ons casusverslag zou Risperidon dus gecontra-indiceerd kunnen zijn bij patiënten met HPPD.7
Er zijn enkele casusrapporten gepubliceerd over de behandeling van HPPD, waaronder het gebruik van Reboxetine, die suggereren dat het gunstig is bij de behandeling van de visuele stoornissen en depressieve kenmerken die met HPPD worden geassocieerd. Dit is mogelijk te wijten aan het alpha 2 adrenoceptor modulerende effect op zowel Noradrenaline als Serotonine afgifte8. Een andere casusbeschrijving suggereerde het gebruik van een combinatie van Fluoxetine en Olanzapine bij de behandeling van HPPD9.
Benzodiazepinen lijken tot nu toe de meest gunstige behandeling te zijn en Clonazepam is het meest effectief vanwege zijn hoge potentie vergeleken met laagpotente Benzos en zijn lange werking op de GABA-receptoren10.
Conclusie:
Hallucinogeen Persisterende Perceptie Stoornis is een van de uitkomsten die in verband worden gebracht met de inname van LSD. De symptomen kunnen jarenlang aanwezig zijn, zoals blijkt uit verschillende case reports, en gedurende meer dan twee decennia, zoals in dit rapport. Het effect kan verwoestend zijn voor de persoon die een extreem verontrustend en storend perceptueel verschijnsel ervaart. Het kan tot vijfentwintig jaar na het staken van de hallucinogene drug aanhouden. Vroege diagnose en adequate behandeling kunnen de kwaliteit van leven van patiënten met deze aandoening aanzienlijk verbeteren.
Belangenconflicten
Niet verklaard
Auteursdetails
FABIDA NOUSHAD, MRCPsych, consultant psychiater, Leicestershire Partnership NHS Trust, VK.QUTAIBA AL HILLAWI, MRCPsych, Speciality Trainee ST6, Norfolk And Suffolk Foundation Trust, UK.VASANTHA SIRAM, MRCPsych, Specialty Trainee ST4, Leicestershire Partnership NHS Trust, UK.MUHAMMAD ARIF, MRCpsych, Consultant Psychiatrist, Leicestershire Partnership NHS Trust, UK.
CORRESPONDENTIE: DR MUHAMMAD ARIF, Consultant Psychiatrist, Bradgate Mental Health Unit, Groby Road, Leicester, LE3 9EJ, VK.
Email: [email protected]
- Rosenthal, S. H. (1964) Persistent Hallucinosis following repeated administration of hallucinogenic drugs, American Journal of Psychiatry, 121, pp. 238-244
- Robbins, E., Frosch, W. A. and Stern, M. (1967) Further observations on Untoward Reactions to LSD, American Journal Of Psychiatry, 124, pp. 393-395
- Holsten, F. (1976) Flashbacks: Clinical and social significance 1 ½-4 years after the first admission , Journal of Norwegian Medical Association; 96: 875-878
- Anderson, WH, O’Malley, JE (1972) Trifluperazine voor het “Trailing” fenomeen. Journal of American Medical Association, 220: 1244-1245
- Abraham, H.D. (1983) Visuele fenomenologie van de LSD flashbacks, Archives of General Psychiatry, 40, pp. 884-889
- Abraham HD, Visuele fenomenologie van de LSD flashbacks. Archives of General Psychiatry. 1983; 40:884-889
- Abraham, Henry David MD, Mamen, Anita MD. LSD like Panic from Risperidone in post-LSD Visual Disorder. Tijdschrift voor Klinische Psychofarmacologie: June 1996; Volume 16; Issue 3: 238- 241
- Lerner AG, Shufman E, Kodesh A, Kretzmer G, Sigal M. LSD induced Hallucinogen Persisting Perception Disorder with depressive features treated with Reboxetine. Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences; 2002; 39(2):100-3
- Aldurra, G; Crayton, J. Improvement of Hallucinogen-Induced Persistent Perception disorder by Treatment with a Combination of Fluoxetine and Olanzapine: Case report; brief aan de redacteur; Journal of Clinical Psychopharmacology. Juni 2001- Volume 21- Issue 3- pp 343-344
- Lerner AG; Gelkopf M; Skladman I; Rudinski D; Nachshon; Bleich A. Clonazepam treatment of Lysergic acid diethylamide induced hallucinogen persisting perception disorder with anxiety features, International Clinical Psychopharmacology 2003, Volume 18- Issue 2 : 101-105
Het bovenstaande artikel is gelicenseerd onder een Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Internationale Licentie.