A Rough Guide to: de Japanse theeceremonie

Er komt zoveel meer bij kijken dan alleen maar in een theepot roeren; het is Zenboeddhisme in een kopje. Geïntrigeerd? Hier lees je alles wat je moet weten over “de weg van de thee”.

/CC0

Waar gaat het allemaal om?

Chadō of sadō (“de weg van de thee”; soms ook chanoyu, “heet water voor thee”, of ocha, letterlijk gewoon “thee” genoemd) is het ritueel van het zetten en serveren van groene thee. Het vindt plaats in een kamer, spaarzaam versierd met tatami matten en een hangende rol of bloemstuk, met maximaal vijf gasten geknield op kussens. Er zijn talloze soorten; een volledig formeel evenement duurt ongeveer 4 uur en omvat een maaltijd en twee porties thee.

Geworteld in de Chinese Zen-filosofie is de theeceremonie een spiritueel proces, waarbij de deelnemers zich verwijderen uit de wereld van alledag, op zoek naar harmonie en innerlijke rust. Het kost de gastheer tientallen jaren om de kunst van het thee serveren onder de knie te krijgen, door het bestuderen van filosofie, esthetiek, kunst en kalligrafie, maar ook door het leren van de nauwgezette voorbereidingen.

Alles wordt gedaan voor het welzijn en het plezier van de gasten. Alle bewegingen en gebaren zijn gechoreografeerd om respect en vriendschap te tonen. Prachtig keramiek met seizoensgebonden motieven wordt met de hand uitgezocht om bij het karakter van de individuele gasten te passen. Zelfs het keukengerei wordt in een hoek geplaatst die het best te bewonderen is vanuit het oogpunt van de aanwezigen. Het is belangrijk dat elke theebijeenkomst een unieke ervaring is, dus de combinatie van voorwerpen wordt nooit twee keer gebruikt.

Wat zijn de belangrijkste stappen van een typische theeceremonie?

Stap 1: Op de dag van de theeceremonie staat de gastheer ’s morgens heel vroeg op om met de voorbereidingen te beginnen.

Stap 2: Als de gasten arriveren, worden ze door de tuin geleid, waarna ze hun handen wassen om zich symbolisch te reinigen van het stof van de buitenwereld. Ze moeten door een kleine deur stappen, die ervoor zorgt dat de gasten uit respect buigen. De deur is ook een barrière voor de buitenwereld en helpt een gevoel van heiligdom te creëren.

Stap 3: Knielend op een kussen reinigt de gastheer of gastvrouw met sierlijke bewegingen zijn of haar gereedschap. Gezuiverd water wordt gekookt in een ijzeren ketel op een fornuis dat in de vloer is verzonken.

Stap 4: Een zijden doek (fukusa), die de geest van de gastheer vertegenwoordigt, wordt uit de kimono-manchet gehaald. Het wordt symbolisch geïnspecteerd, gevouwen en opengevouwen, voordat het wordt gebruikt om de hete ijzeren pot te hanteren.

Stap 5:Matcha – groene thee gemalen tot een fijn poeder – en een aantal lepels heet water worden toegevoegd aan een kom en grondig geklopt.

Stap 6: De kom met matcha wordt overhandigd aan de eerste gast, die de kom 180º draait in twee rondes voordat hij een slok neemt, om te voorkomen dat hij van de decoratieve voorkant van de kom drinkt. Elke gast veegt de kom af voordat hij hem doorgeeft.

Stap 7: Mooie wagashi-snoepjes, soms gemaakt van azuki-bonenpasta, worden geserveerd om de bitterheid van de thee te complementeren.

Stap 8: Nadat de kom is teruggegeven aan de gastheer, worden de gereedschappen schoongemaakt en wordt de ceremonie beëindigd.

© dach_chan/

Hoe is het ontstaan?

Zaden van de theeplant werden rond de zevende eeuw vanuit China naar Japan gebracht en aanvankelijk als medicijn geconsumeerd. Een priester genaamd Myōan Eisai zou de eerste zijn geweest die thee cultiveerde voor religieuze doeleinden.

In de dertiende eeuw genoten de heersende elite en de samoerai van extravagante theepartijtjes, en in de zestiende eeuw was het drinken van thee populair geworden bij alle sociale klassen. Invloedrijke theemeesters, zoals Murata Jukō (“de vader van de theeceremonie”) en Sen no Rikyū introduceerden esthetische en filosofische concepten, die hielpen bij de ontwikkeling van de theeceremonie zoals we die nu kennen.

© Photoguide.com/

Wat zijn de do’s en don’ts?

De gast is geen passieve deelnemer; iedereen heeft een rol en etiquette is een belangrijk onderdeel van de ceremonie. Hier zijn de basisregels:

1. Draag een kimono of, bij gebrek daaraan, kleed u conservatief.

2. Zorg dat u een beetje op tijd bent.

3. Doe uw schoenen uit bij de ingang en trek een paar slippers aan, wacht dan tot u wordt uitgenodigd.

4. Vermijd het stappen in het midden van de tatami en gebruik gesloten vuisten bij het aanraken van de matten.

5. Alle gasten dienen hun waardering te tonen door hun gastheer te complimenteren met zijn of haar inspanningen, de kamer en de heerlijke thee en zoetigheden te bewonderen.

6. Maak geen kleine praatjes; er wordt verwacht dat de conversatie zich concentreert op de ceremonie zelf.

7. Tot slot, als u een van meerdere gasten bent, vergeet dan niet de kom een kwartslag te draaien voordat u drinkt en veeg na afloop de lip van de kom af. Dit is vooral om hygiënische redenen, om te voorkomen dat u van dezelfde plek drinkt als de andere gasten.”

© dach_chan/

gaat verder

Waar kan ik een theeceremonie meemaken?

Er zijn theehuizen over heel Japan. Je kunt ook een theeceremonie beleven in veel tempels, ryokan hotels, snoepwinkeltjes, en op evenementen en workshops. Hier zijn onze topkeuzes uit heel Japan:

Kyoto

Kyoto is het centrum van de Japanse thee. Okitsu Club is de meest chique en traditionele locatie, dicht bij het keizerlijk paleis. En is een meer informele aangelegenheid in de geishawijk Gion.

Tokio

Bij Nadeshiko, een kimonowinkel in de wijk Shinjuku in Tokio, kunt u genieten van een gecombineerde kimono- en theeceremonie-ervaring. Aan de andere kant van de stad heeft het redelijk geprijsde Nakajima No Ochaya Tea House een prachtige omgeving met uitzicht op een meer in de Hama-Rikyū Gardens.

Kyūshū

Yame produceert de beste matcha van Japan en veel theebedrijven daar bieden rondleidingen aan. In Fukuoka biedt de Shōgonji tempel theeceremonies aan.

Waar u ook heengaat in Japan, probeer dit ritueel mee te maken – u zult nooit meer op dezelfde manier over het nederige kopje thee denken.

Verken meer van Japan met The Rough Guide to Japan. Vergelijk vluchten, vind rondleidingen, boek hostels en hotels voor uw reis, en vergeet niet om een reisverzekering af te sluiten voordat u gaat. Topfoto © zummolo/

Reisadvies voor Japan