Anaalzakaandoening bij de kat

Wat zijn de anaalzakken?

De anaalzakken zijn twee kleine zakjes die zich aan weerszijden van de anus bevinden, ongeveer op de posities vier uur en acht uur. De wanden van de zak zijn bekleed met een groot aantal talgklieren (zweetklieren) die een vies ruikende vloeistof produceren. Het vocht wordt opgeslagen in de anaalzakken en komt vrij via een klein kanaaltje dat net binnen de anus opengaat. De anaalzakken worden gewoonlijk “anaalklieren” genoemd. Ze komen zowel bij katers als bij poezen voor.

Wat is hun functie?

De afscheiding in de anaalzak bevat chemische stoffen die fungeren als territoriummarkers, of ‘katten-roepkaarten’. De afscheidingen zijn vergelijkbaar met die van een stinkdier, die worden gebruikt om vijanden af te weren en andere dieren op hun aanwezigheid te attenderen. Hoewel katten hun anaalzakken voor hetzelfde doel kunnen gebruiken, hebben de meeste huiskatten geen behoefte om roofdieren op deze manier af te weren. Een kleine hoeveelheid anaal vocht wordt gewoonlijk door spiersamentrekkingen uitgeperst wanneer de kat een stoelgang maakt, waardoor de uitwerpselen een kenmerkende geur (of individuele ‘geurhandtekening’) krijgen.

Welke ziekten tasten de anaalzakken aan?

De anaalzakken of hun kanalen kunnen door verschillende oorzaken ontstoken of geïnfecteerd raken. Als de kanalen van de anale zak opzwellen, kan het vocht tijdens de ontlasting niet goed uit de zak worden afgevoerd. In deze situatie kunnen de zakjes verstopt raken en wordt het vocht dikker en donkerder van kleur.

Bacteriën die normaal in de ontlasting zitten, kunnen gemakkelijk via de kanaaltjes omhoog gaan en in de zakjes terechtkomen. In normale situaties worden de bacteriën weggespoeld wanneer de afscheiding tijdens een stoelgang wordt uitgescheiden. Als de zakjes echter geïmpacteerd zijn, wordt de vloeistof niet normaal afgevoerd en vormt de geïmpacteerde vloeistof een ideale voedingsbodem voor bacteriële groei. Als de anaalzakken op deze manier geïnfecteerd raken, wordt het vocht bloederig en uiteindelijk raken de zakken gevuld met pus, waardoor een anaalzakabces ontstaat. Anaalzakabcessen zijn hete, pijnlijke zwellingen die aan één of beide zijden van het rectum kunnen voorkomen. Als deze niet worden behandeld, neemt de druk toe totdat uiteindelijk de bovenliggende huid openbarst, waardoor de pus eruit kan lopen en de anaalzak scheurt. De pus kan zich dan in de omliggende weefsels verspreiden en ernstige schade aan het rectum en de anus veroorzaken.

Een andere oorzaak van terugkerende anaalzakontsteking is een verandering in de consistentie van de ontlasting. Dit kan voorkomen bij katten met voedselallergieën, inflammatoire darmziekten, constipatie en megacolon.

Wat zijn de klinische verschijnselen van anaalzakziekte?

De verschijnselen van anaalzakziekte zijn afhankelijk van de aard en de ernst van het probleem. De eerste tekenen zijn het schuiven of slepen van de anaalstreek over de grond en het likken of bijten aan het rectum of de staart. Anaalzakontsteking is zeer pijnlijk en zelfs een normaal gesproken zachtaardige kat kan krabben of bijten als u probeert naar de aangetaste plek te kijken. Als een of beide anaalzakken geabcesseerd raken, kan het gebied naast het rectum gezwollen zijn. Als het abces scheurt, ziet u een bloederige of kleverige afscheiding naast of onder het rectum lopen.

Hoe wordt anaalzakontsteking behandeld?

De behandeling van impactie is het uitdrukken van de zak en het wegspoelen van het gestolde materiaal. Infusie van de aangetaste zak met ontstekingsremmende en antibiotische geneesmiddelen kan ook nodig zijn. In geval van infectie moeten de zakjes worden uitgeknepen en antibiotica oraal aan de kat worden toegediend om de bacteriën te doden. De meeste katten zullen goed reageren op pijnstillende medicijnen en antibiotica (bijv. clindamycine, merknamen Antirobe®, Cleocin®) die gedurende enkele dagen worden voorgeschreven totdat de zwelling en ontsteking zijn afgenomen. Als de anaalzakken abcederen of scheuren, kan chirurgische behandeling noodzakelijk zijn.

Heeft de aandoening kans op herhaling?

Het komt niet vaak voor dat katten een terugkerende anaalzakontsteking krijgen. Sommige katten met overgewicht kunnen echter chronische problemen met de anaalzak ontwikkelen. Er is waargenomen dat de anaalzak van veel zwaarlijvige katten niet goed leegloopt, waardoor deze katten aanleg kunnen hebben voor terugkerende anaalzakproblemen.

Als de oorzaak van de anaalzakaandoening een verandering in de consistentie van de ontlasting is, bestaat de preventie uit het behandelen van de onderliggende oorzaak en kan het nodig zijn om de kat op een vezelrijker dieet te zetten. Als een kat meerdere keren anaalzakontsteking heeft en dieet of supplementen het probleem niet verhelpen, kunnen de anaalzakken operatief worden verwijderd.

Wat zijn de mogelijke complicaties van een operatie?

Een operatie vereist algehele anesthesie, wat altijd een zeker risico met zich meebrengt, of de patiënt nu een kat of een mens is. Het verwijderen van de anaalzakken is een delicate en gespecialiseerde operatie. Sommige dierenartsen zullen deze patiënten doorverwijzen naar een gecertificeerd chirurg.

Sommige katten zullen na de operatie een gebrek aan darmcontrole ervaren. Ze kunnen ontlastingsballetjes laten vallen tijdens het lopen of last hebben van ontlastingsincontinentie wanneer ze slapen of liggen. Dit komt doordat de zenuwen die de spieren rond de anus aansturen zich in de buurt van de anaalzakken bevinden en kleine beschadigingen kunnen oplopen tijdens het verwijderen van de anaalzakken of ontstoken kunnen raken als onderdeel van het postoperatieve genezingsproces. In de meeste gevallen is dit een tijdelijk probleem dat binnen een paar dagen tot een paar weken na de operatie verdwijnt. Helaas komt het in sommige zeldzame gevallen nooit meer goed, waardoor speciale luiers of andere aanpassingen voor ontlastingsincontinentie nodig zijn. Uw dierenarts zal de risico’s en voordelen van een operatie uitvoerig met u bespreken.

Welke andere problemen kunnen zich ontwikkelen met de anaalzakken?

Op latere leeftijd kunnen katten kanker ontwikkelen van de klieren in de anaalzakken, adenocarinoma genaamd. Daarom is het zeer belangrijk om uw kat te laten onderzoeken door een dierenarts zodra een van de bovenstaande klinische symptomen wordt gezien.