Bastet: The Egyptian Goddess of Protection… And Much More

Bastet, ook bekend als Bast, was een oude Egyptische godin die oorspronkelijk de rol had om de farao’s te beschermen. De bewoners van de benedenloop van de Nijl schilderden Bastet af als een woeste godheid met een leeuwenkop. Na 1000 v. Chr. veranderden de Egyptenaren haar beeld in het lichaam van een vrouw en het hoofd van een tamme kat. Samen met haar verandering van uiterlijk, werd zij ook getransformeerd in een vreedzame en benaderbare godheid. In plaats van Bastet die de farao’s beschermde, was zij nu een verzorgster en beschermster van alle huishoudens. Families begonnen al snel katten in hun huizen uit te nodigen, denkend dat zij de geest van Bastet met zich mee brachten. Zij aanbaden deze katten omdat zij ook jaagden op muizen, slangen en ander ongedierte dat hun oogsten en hun bederfelijke waren vernielde. De rol van Bastet als godin werd verder gewijzigd toen zij de eigenschap van vruchtbaarheid kreeg. Vrouwen kochten hangers met Bastet en meerdere katjes om hun vruchtbaarheid te vergroten.1

Standbeelden en afbeeldingen van Bastet variëren. Ze transformeert van een beest met de kop van een leeuwin, naar een vrouw met de kop van een kat, naar een gewone zwarte kat met kittens die soms een rammelaar vasthield. Sommigen dachten dat de rammelaar eigenlijk een muziekinstrument was dat een sistrum werd genoemd. Hierdoor werd Bastet ook geassocieerd met muziek en dans. Kort nadat het sistrum aan het beeld van Bastet was toegevoegd, gebruikten de Egyptenaren het instrument op festivals waar zij Bastet vereerden. Daarna werd Bastet afgebeeld in een decoratieve jurk, met het sistrum in haar rechterhand en een schild in haar linker, met een tas over haar arm.2

De Egyptenaren hadden een verklaring voor haar transformatie van een woest beest tot een vruchtbaarheids- en muziekgodin. Bastet was de dochter van Ra, de zonnegod die wraakzuchtig was. Van hem kreeg ze haar agressiviteit. Haar moeder is onbekend, maar de Egyptenaren vermoeden dat Ra de jonge Bastet als leeuwin in afzondering naar Nubië heeft gestuurd. Daar kon zij haar woede uitleven, om vervolgens als een volgzame kat naar Egypte terug te dwalen. Later verkondigde een onbekende koning dat Bastet zijn moeder was. Egyptische vrouwen geloofden toen dat aanbidding van haar hen veel kinderen zou opleveren, omdat huiskatten gewoonlijk tot twaalf kittens kregen; en een van haar zonen werd koning. Deskundigen geloven dat de babyrammelaar abusievelijk werd geïnterpreteerd als een sistrum, waardoor ze bekend kwam te staan als muziek- en dansgodin.3

In afbeeldingen van oorlogen op de muren van paleizen werd ze afgebeeld als een leeuw, en in huizen was ze een kat. Hoewel Bastet een godin was met vele trekken, was dat niet zo ongewoon. In het oude Egypte dienden goden en godinnen vaak meer dan één doel. Naast haar meest voorkomende eigenschappen, werd zij ook beschouwd als de godin van de zon, die zij van haar vader had geërfd, en als de godin van het lichamelijk genot. Men geloofde zelfs dat als een kat door een vuur liep, het vuur geblust zou worden; daarom werd zij de godheid van de brandweer.4

Het valt niet te ontkennen dat Bastet zeer gerespecteerd werd. Deskundigen zijn nog steeds niet in staat te bepalen wanneer de Egyptenaren haar voor het eerst begonnen te vereren en wanneer haar aanwezigheid vervaagde. Veel beelden van Bastet en gemummificeerde katten zijn ontdekt langs de benedenloop van de Nijl, waardoor deskundigen zijn gaan geloven dat daar festivals ter ere van haar werden gehouden en de plaatselijke bevolking haar in hoge mate aanbad. Hoewel zij vele rollen vervulde, is zij het meest bekend als de godin van de bescherming.5

“Zijn totemdier in zwarte onyx

rechtop op haar lendenen in evenwicht en bewust

hij brengt in een droom dat ik zou kunnen leren

katten zijn katten en goden-gespleten-ogen in de zon

in de duisternis met verwijde iris ziet ze

beschermer hoop ik hoewel soms in de nacht

Ik verkramp bij haar wilde amoureuze kreet…”

-Bastet 6