SAMENVATTING: Bipolaire stoornis (manisch-depressieve ziekte) is een neurobiologische hersenaandoening die momenteel ongeveer 2,3 miljoen Amerikanen treft, of bijna 1 procent van de bevolking. Personen die gediagnosticeerd zijn met deze ziekte hebben stemmingswisselingen die wisselen tussen perioden van ernstige pieken (manie) en extreme dalen (depressie). Zelfmoord is doodsoorzaak nummer één onder mensen met een bipolaire stoornis, waarbij 15 tot 17 procent zichzelf van het leven berooft als gevolg van negatieve symptomen die voortkomen uit onbehandelde ziekte.
Individuen die gediagnosticeerd zijn met manisch-depressieve ziekte, of bipolaire stoornis, hebben stemmingswisselingen die wisselen van perioden van ernstige pieken (manie) tot extreme dalen (depressie). Deze stemmingswisselingen, die buiten proportie zijn of totaal geen verband houden met gebeurtenissen in iemands leven, beïnvloeden gedachten, gevoelens, lichamelijke gezondheid, gedrag en functioneren.
Bipolaire stoornis is een neurobiologische hersenaandoening die momenteel ongeveer 2,3 miljoen Amerikanen treft, of bijna 1 procent van de bevolking.
Hoewel een bipolaire stoornis meestal begint in de adolescentie of vroege volwassenheid, kan het soms beginnen in de vroege kindertijd of zo laat als de leeftijd van 40 of 50 jaar.
In het algemeen raadplegen mensen met een bipolaire stoornis drie tot vier artsen en besteden ze meer dan acht jaar aan het zoeken van behandeling voordat ze een juiste diagnose krijgen.
De gemiddelde persoon heeft vier episoden van manie of depressie gedurende de eerste 10 jaar van de ziekte. Mannen beginnen vaker met een manische episode, en vrouwen vaker met een depressieve episode.
Zelfmoord is doodsoorzaak nummer één onder mensen met een bipolaire stoornis, waarbij 15 tot 17 procent zichzelf van het leven berooft als gevolg van negatieve symptomen die voortkomen uit een onbehandelde ziekte. De extreme depressie en psychoses die het gevolg kunnen zijn van een gebrek aan behandeling zijn de gebruikelijke boosdoeners in deze trieste gevallen. Deze zelfmoordcijfers kunnen worden vergeleken met die van de algemene bevolking, die ergens rond de één procent ligt.
Symptomen van bipolaire stoornis
Hoewel geen enkel patroon van symptomen past bij elk individu met bipolaire stoornis, zijn er vier verschillende soorten stemmingsperioden die in de loop van de ziekte kunnen optreden
Manie begint vaak met een plezierig gevoel van verhoogde energie, creativiteit en sociaal gemak – gevoelens die zonder de juiste medische behandeling snel uit de hand kunnen lopen in een volwaardige manische episode. Mensen die aan manie lijden, hebben meestal geen zelfbewustzijn, ontkennen dat er iets mis is en geven boos iedereen de schuld die hen op een probleem wijst. Naast zich ongewoon “high”, euforisch of prikkelbaar te voelen, kan de persoon ook symptomen vertonen als:
- weinig slaap nodig hebben en toch grote hoeveelheden energie hebben;
- zo snel praten dat anderen het denken van de persoon niet kunnen volgen;
- racende gedachten hebben;
- zo gemakkelijk afgeleid zijn dat de aandacht van de persoon in slechts een paar minuten tussen vele onderwerpen verschuift;
- het hebben van een opgeblazen gevoel van macht, grootheid of belangrijkheid; en
- het doen van roekeloze dingen zonder zich zorgen te maken over mogelijke slechte gevolgen, zoals wild geld uitgeven, zich inlaten met ongepaste seksuele activiteit, het maken van dwaze zakelijke investeringen, of het misbruiken van middelen.
Hypomanie is een mildere vorm van manie met vergelijkbare, maar minder ernstige symptomen en minder algemene stoornis. Bij hypomanie kan het individu bijvoorbeeld een verhoogde stemming hebben, zich beter voelen dan gewoonlijk en productiever zijn. Deze episoden voelen vaak goed aan, en de zoektocht naar hypomanie kan er zelfs toe leiden dat mensen stoppen met het innemen van hun medicatie.
Depressie neemt het vermogen om plezier te ervaren weg, en veroorzaakt vaak diepe droefheid en prikkelbaarheid, veranderingen in slaappatronen, een verminderde eetlust, een onvermogen om zich te concentreren, een laag gevoel van eigenwaarde, en zelfmoordgedachten. Ernstige depressies kunnen ook hallucinaties of wanen omvatten.
De gemengde episode is misschien wel de meest invaliderende, omdat een individu zowel manie als depressie tegelijkertijd kan ervaren of op verschillende momenten gedurende de dag.
Behandeling van bipolaire stoornis
Hoewel er geen genezing is voor bipolaire stoornis, is het een zeer behandelbare ziekte. Volgens de National Advisory Mental Health Council is het succespercentage van de behandeling van bipolaire stoornis een opmerkelijke 80 procent.
Het is belangrijk om bipolaire stoornis zo vroeg mogelijk te diagnosticeren en te behandelen om mensen te helpen terugvallen en heropnames te voorkomen of te verminderen. Verschillende veelbelovende, grootschalige onderzoeken suggereren dat vroegtijdig ingrijpen de ergste langetermijnresultaten van deze verwoestende hersenaandoening kan voorkomen.
Individuen die manie ervaren, hebben vaak geen zelfbewustzijn en herkennen niet dat ze ziek zijn, een klinisch symptoom dat anosognosie wordt genoemd. Zij hebben soms behandeling in het ziekenhuis nodig om zelfdestructief, impulsief of agressief gedrag te voorkomen. Een verblijf in het ziekenhuis kan zo kort zijn als twee weken en zo lang als zes maanden.
De belangrijkste soorten medicatie die worden gebruikt om de symptomen van bipolaire stoornis onder controle te houden, zijn stemmingsstabilisatoren en antidepressiva.
- Stemmingsstabilisatoren, de steunpilaar van de preventieve langetermijnbehandeling voor zowel manie als depressie, worden gebruikt om de symptomen te verbeteren tijdens acute manische, hypomane en gemengde episoden; ze kunnen ook de symptomen van depressie verminderen. De meest gebruikte stemmingsstabilisatoren zijn lithium (Eskalith, Lithobid, Lithonate, en andere merken), valproaat (gebruikt als divalproex of Depakote), en carbamazepine (Tegretol). Ongeveer één op de drie mensen zal levenslang volledig vrij van symptomen zijn door het nemen van stemmingsstabiliserende medicatie.
- In combinatie met de stemmingsstabilisatoren worden tijdens een manische fase angstremmende medicijnen zoals lorazepam (Ativan) en clonazepam (Klonopin) en antipsychotica zoals haloperidol (Haldol) en perfenazine (Trilafon) gebruikt voor slapeloosheid, agitatie, of andere symptomen.
- Antidepressiva worden samen met stemmingsstabilisatoren gegeven om te voorkomen dat een “overshoot” bij de patiënt optreedt, want als ze alleen worden gebruikt bij de behandeling van bipolaire stoornis, kunnen antidepressiva de gemoedstoestand te hoog opdrijven, wat hypomanie, manie, of snelle cycli kan veroorzaken. De meeste deskundigen beschouwen de volgende twee soorten antidepressiva als het meest effectief voor bipolaire patiënten: bupropion (Wellbutrin) of selectieve serotonine heropname remmers zoals fluoxetine (Prozac); fluvoxamine (Luvox); paroxetine (Paxil), en sertraline (Zoloft). Er zijn vele andere keuzes als deze niet werken, of als ze onaangename bijwerkingen veroorzaken, waaronder: mirtazapine (Remeron), monoamine oxidase remmers zoals fenelzine (Nardil) en tranylcypromine (Parnate); nefazodon (Serzone); tricyclische antidepressiva zoals amitriptyline (Elavil), desipramine (Norpramin, Pertofrane), imipramine (Tofranil), nortriptyline (Pamelor); en venlafaxine (Effexor).