“Ik ben er nu vrij zeker van dat vaak, heel vaak, in zaken van religie en politiek het redeneervermogen van een man niet boven dat van een aap staat,” schreef Mark Twain.
Hij heeft een boek geschreven over onze meest voorkomende redeneerfouten, maar ik zou willen stellen dat Twain nogal onbarmhartig was – tegen apen. Of we het nu hebben over Trump, Brexit of het leiderschap van de Tory’s, we zijn allemaal wel eens mensen tegengekomen die nauwelijks iets lijken te begrijpen van wat er in de wereld gebeurt – maar die wel met het volste vertrouwen en de volste overtuiging praten. En het nieuwste psychologische onderzoek kan ons nu helpen te begrijpen waarom.
Kijk eens naar de “illusie van verklarende diepte”. Wanneer mensen wordt gevraagd naar het beleid van de overheid en de gevolgen daarvan, denken de meeste dat zij de werking daarvan tot in de kleinste details kunnen uitleggen. Maar als ze op de proef worden gesteld, zijn hun verklaringen vaag en onsamenhangend. Het probleem is dat we een oppervlakkige vertrouwdheid met algemene concepten verwarren met echte, diepgaande kennis.
Naast het feit dat onze kennis minder substantieel is dan we denken, is onze kennis ook zeer selectief: we herinneren ons gemakshalve feiten die onze overtuigingen ondersteunen en vergeten andere. Als het gaat om het begrijpen van de EU, bijvoorbeeld, zullen Brexiters de totale kosten van het lidmaatschap kennen, terwijl remainers de vele voordelen ervan zullen noemen. Hoewel het algemene kennisniveau aan beide kanten gelijk is, is er weinig overlap in de details.
Politiek kan ook ons kritisch denkvermogen in de war schoppen. Psychologische studies tonen aan dat mensen de logische fouten in een argument niet opmerken als de conclusie hun standpunt ondersteunt; als ze echter tegenbewijs te zien krijgen, zullen ze veel kritischer zijn over het kleinste gaatje in het argument. Dit verschijnsel staat bekend als “gemotiveerd redeneren”.
Een hoog opleidingsniveau beschermt ons niet noodzakelijkerwijs tegen deze gebreken. Afgestudeerden bijvoorbeeld overschatten vaak hun kennis van het onderwerp van hun studie: hoewel ze zich de algemene inhoud herinneren, zijn ze de details vergeten. “Mensen verwarren hun huidige kennisniveau met hun topkennis,” zegt professor Matthew Fisher van de Southern Methodist University in Dallas, Texas. Dat valse gevoel van deskundigheid kan er weer toe leiden dat ze vinden dat ze het recht hebben om meer gesloten te zijn in hun politieke opvattingen – een houding die bekend staat als “verdiend dogmatisme”.
Het is geen wonder dat discussies over politiek ons het gevoel kunnen geven dat we met ons hoofd tegen een stenen muur lopen – zelfs als we praten met mensen die we anders misschien zouden respecteren. Gelukkig biedt recent psychologisch onderzoek ook evidence-based manieren om tot vruchtbaarder discussies te komen.
Vraag ‘hoe’ in plaats van ‘waarom’
Dankzij de illusie van verklaringsdiepte, zullen veel politieke argumenten gebaseerd zijn op valse vooronderstellingen, gesproken met veel vertrouwen, maar met een minimaal begrip van de kwesties waar het om gaat. Daarom is een eenvoudige maar krachtige manier om iemands argument te ontkrachten, te vragen naar meer details. “Je moet de ‘andere kant’ laten zien hoe iets stap voor stap in zijn werk gaat”, zegt professor Dan Johnson van de Washington and Lee University in Lexington, Virginia. Door de oppervlakkigheid van hun bestaande kennis aan het licht te brengen, leidt dit tot een meer gematigde en nederige houding.
In 2013 vroegen professor Philip Fernbach van de University of Colorado, Boulder, en collega’s deelnemers aan cap-and-trade-programma’s – ontworpen om de koolstofuitstoot van bedrijven te beperken – om diepgaand te beschrijven hoe ze werkten.
Het is belangrijk om op te merken dat het simpelweg vragen waarom mensen voor of tegen het beleid waren – zonder hen te vragen om uit te leggen hoe het werkt – geen effect had, omdat die redenen oppervlakkiger konden zijn (“Het helpt het milieu”) met weinig details. Je moet vragen hoe iets werkt om het effect te krijgen.
Als je debatteert over de verdiensten van een no-deal Brexit, kun je iemand vragen om precies te beschrijven hoe de internationale handel van het Verenigd Koninkrijk zou veranderen onder WTO-voorwaarden. Als je een ontkenner van klimaatnoodsituaties uitdaagt, kun je hem vragen precies te beschrijven hoe zijn alternatieve theorieën de recente temperatuurstijging kunnen verklaren. Het is een strategie die de omroeper James O’Brien toepast in zijn talkshow op LBC – met groot effect.
Vul hun leemte in kennis op met een overtuigend verhaal
Als je een bepaalde onwaarheid probeert te ontkrachten – zoals een samenzweringstheorie of nepnieuws – moet je ervoor zorgen dat je uitleg een overtuigend, samenhangend verhaal biedt dat alle leemten in het begrip van de ander opvult.
Kijk eens naar het volgende experiment van prof. Brendan Nyhan van de Universiteit van Michigan en prof. Jason Reifler van de Universiteit van Exeter. Proefpersonen lazen verhalen over een fictieve senator tegen wie een onderzoek wegens omkoping was ingesteld en die vervolgens zijn functie had neergelegd. Schriftelijk bewijs – een brief van de aanklagers waarin zijn onschuld werd bevestigd – veranderde weinig aan de verdenking van de deelnemers dat hij schuldig was. Maar toen de deelnemers een alternatieve verklaring voor zijn ontslag kregen – om een andere rol te gaan spelen – veranderden zij van mening. Hetzelfde zien we bij moordprocessen: mensen zullen eerder iemands onschuld accepteren als er ook een andere verdachte is aangeklaagd, omdat dat de grootste leemte in het verhaal opvult: wie is de dader?
De overtuigingskracht van goed geconstrueerde verhalen betekent dat het vaak nuttig is om de bronnen van verkeerde informatie te bespreken, zodat de persoon in kwestie kan begrijpen waarom hij in de eerste plaats werd misleid. Anti-vaxxers geloven bijvoorbeeld in een medische samenzwering om de vermeende gevaren van vaccins te verdoezelen. Je hebt meer kans om mensen op andere gedachten te brengen als je dat verhaal vervangt door een even samenhangend en overtuigend verhaal – zoals de wetenschappelijke fraude van Andrew Wakefield, en het feit dat hij winst wilde maken met zijn paper waarin autisme in verband werd gebracht met MMR-vaccins.
Reframe the issue
Elk van onze overtuigingen is diep geworteld in een veel bredere en complexere politieke ideologie. Zo is de ontkenning van de klimaatcrisis onlosmakelijk verbonden met het geloof in vrijhandel, kapitalisme en de gevaren van milieuregulering.
Aanvallen op één kwestie kan daarom iemands hele wereldbeeld dreigen te ontrafelen – een gevoel dat emotioneel geladen, gemotiveerde redeneringen op gang brengt. Het is om deze reden dat hoogopgeleide Republikeinen in de VS het overweldigende bewijs ontkennen.
Je gaat niet iemands hele politieke ideologie veranderen in één discussie, dus een betere strategie is om de kwestie in kwestie te ontwarren van hun bredere overtuigingen, of om uit te leggen hoe de feiten nog steeds kunnen worden ingepast in hun wereldbeeld. Een vrijemarktkapitalist die de opwarming van de aarde ontkent, zal misschien veel ontvankelijker zijn voor het bewijs als u uitlegt dat de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen tot technologische doorbraken en economische groei kan leiden.
Het beroep op een alternatieve identiteit
Als de poging om de kwestie te herkaderen mislukt, hebt u misschien meer succes door een beroep te doen op een heel ander deel van de identiteit van de persoon.
Iemands politieke voorkeur zal hem tenslotte nooit volledig definiëren. Behalve dat we conservatief of socialist zijn, een Brexiteer of een blijvertje, associëren we onszelf met andere eigenschappen en waarden – zaken als ons beroep, of onze rol als ouder. We kunnen onszelf zien als een bijzonder eerlijk persoon, of iemand die bijzonder creatief is. “Alle mensen hebben meerdere identiteiten,” zegt professor Jay Van Bavel van de New York University, die de neurowetenschappen van het “partijdige brein” bestudeert. “Deze identiteiten kunnen op elk moment actief worden, afhankelijk van de omstandigheden.”
Het is logisch dat wanneer we het over politiek hebben, onze steun voor een bepaalde partij of beweging de meest in het oog springende identiteit zal zijn. Maar als mensen wordt gevraagd eerst na te denken over hun andere, niet-politieke waarden, worden ze objectiever in discussies over zeer partijdige kwesties, omdat ze feiten niet langer door hun ideologische lens bekijken.
Je zou kunnen proberen dit in je voordeel te gebruiken tijdens een verhit gesprek, met subtiele vleierij die een beroep doet op een andere identiteit en de bijbehorende reeks waarden; als je met een wetenschapsleraar praat, zou je kunnen proberen te benadrukken dat hij in staat is bewijsmateriaal onpartijdig te beoordelen. Het doel is hen te helpen inzien dat ze over bepaalde kwesties van mening kunnen veranderen terwijl ze trouw blijven aan andere belangrijke elementen van hun persoonlijkheid.
Ontdek ze in een ander perspectief
Een andere eenvoudige strategie om een meer afstandelijke en rationele mentaliteit aan te moedigen, is uw gesprekspartner te vragen zich het argument voor te stellen vanuit het gezichtspunt van iemand uit een ander land. Hoe zou bijvoorbeeld iemand in Australië of IJsland Boris Johnson als onze nieuwe premier zien?
Prof Ethan Kross van de Universiteit van Michigan en prof. Igor Grossmann van de Universiteit van Waterloo in Ontario, Canada, hebben aangetoond dat deze strategie de “psychologische afstand” tot de kwestie vergroot en emotioneel geladen redeneringen afkoelt, zodat je de zaken objectiever kunt bekijken. Tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen, bijvoorbeeld, werd hun deelnemers gevraagd na te denken over hoe iemand in IJsland de kandidaten zou zien. Vervolgens waren ze meer bereid om de grenzen van hun kennis te accepteren en naar alternatieve standpunten te luisteren; na het experiment waren ze zelfs meer geneigd om lid te worden van een discussiegroep voor beide partijen.
Dit is slechts één manier om iemands psychologische afstand te vergroten, en er zijn vele andere. Als je een beleid overweegt met mogelijk gevolgen op lange termijn, zou je hen kunnen vragen zich voor te stellen de situatie te bekijken door de ogen van iemand in de toekomst. Hoe je het ook doet, het aanmoedigen van deze verschuiving in perspectief zou je vriend of familielid ontvankelijker moeten maken voor de feiten die je presenteert, in plaats van alleen maar te reageren met een voorspelbare afwijzing.
Ben vriendelijk
Dit is een les die bepaalde polemisten in de media misschien goed zouden kunnen onthouden – mensen zijn over het algemeen veel rationeler in hun argumenten, en meer bereid om de grenzen van hun kennis en begrip toe te geven, als ze met respect en medeleven worden behandeld. Agressie daarentegen geeft ze het gevoel dat hun identiteit wordt bedreigd, waardoor ze geslotener worden.
Aannemende dat het doel van je betoog is om mensen van mening te doen veranderen, en niet om je eigen superioriteit te laten zien, is de kans veel groter dat je je doel bereikt door vriendelijk en vriendelijk te argumenteren in plaats van strijdlustig, en je respect voor de persoon te bevestigen, ook al vertel je hem een paar harde waarheden. Als bonus komt u ook beter over op toeschouwers. “Er is veel onderzoek waaruit blijkt dat externe waarnemers altijd een hoge mate van bekwaamheid toeschrijven wanneer de persoon zich beleefder gedraagt,” zegt Dr Joe Vitriol, een psycholoog aan de Lehigh University in Bethlehem, Pennsylvania. Zoals Lady Mary Wortley Montagu het in de 18e eeuw formuleerde: “Civility costs nothing and buys everything.”
– David Robson is de auteur van The Intelligence Trap: Why Smart People Do Stupid Things and How to Make Wiser Decisions (Hodder & Stoughton, £20). Ga om een exemplaar te bestellen naar guardianbookshop.com. Gratis UK p&p op alle online bestellingen boven £15
Twitter: @d_a_robson
{{topLeft}}
{{{bottomLeft}}
{{topRecht}}
{{bottomRecht}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{heading}}
{#paragraphs}}
{.}}
{{/paragraphs}}{highlightedText}}
- Deel op Facebook
- Deel op Twitter
- Deel via Email
- Deel op LinkedIn
- Deel op Pinterest
- Deel op WhatsApp
- Deel op Messenger