Een dodelijk virus doodt wilde konijnen in Noord-Amerika

Een dodelijk virus verspreidt zich snel onder wilde konijnen in het zuidwesten van Noord-Amerika, waardoor populaties en mogelijk ook bedreigde diersoorten worden bedreigd. Vorige week bereikte het virus, dat een hemorragische ziekte veroorzaakt, Zuid-Californië.

“De vooruitzichten op dit moment zijn zo ongelofelijk somber,” zegt Hayley Lanier, een mammoloog aan de Universiteit van Oklahoma. “We moeten gewoon toezien hoe de golf zich verspreidt en ons zorgen maken over de bedreigde diersoorten op zijn pad.”

Het virus van de konijnenhemorragische ziekte verspreidde zich voor het eerst wereldwijd in de jaren tachtig en verwoestte tamme konijnenpopulaties in China en Europa. Het virus raasde door Australië, waar verwilderde konijnen floreerden nadat ze in de 18e eeuw waren geïntroduceerd. De populaties begonnen zich te herstellen, maar in 2010 dook in Frankrijk een nieuwe stam op die ook wilde soorten doodt.

Stammen van deze nieuwe ziekteverwekker -rabbit hemorrhagic disease virus 2 (RHDV2, ook wel L. europaeus/GI.2 genoemd- zijn vatbaarder voor recombinatie, wat het bredere scala aan gastheren zou kunnen verklaren, zegt Joana Abrantes, een onderzoeker in virusevolutie aan het Research Centre in Biodiversity and Genetic Resources in Portugal. De nieuwe stam is minder dodelijk bij volwassen konijnen, maar in tegenstelling tot zijn voorganger doodt hij ook jonge konijnen. Nadat het virus de populaties op het Iberisch schiereiland met 60% tot 70% had vernietigd, gingen ook twee roofdieren die afhankelijk zijn van konijnen achteruit: de Spaanse keizerarend met 45% en de Iberische lynx met 65%.

Beide typen RHDV zijn zeer besmettelijk. Ze blijven ook in het milieu aanwezig en overleven ten minste 3 maanden in dode dieren. Roofdieren en insecten kunnen het via hun uitwerpselen verspreiden. Het virus is nu klaar om zich over heel Noord-Amerika te verspreiden, zegt Robyn Hall, een veterinaire viroloog en epidemioloog bij de Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation, waar RHDV2 in 18 maanden tussen 2015 en 2016 het land doorkruiste.

Eerste detectie

Het virus werd voor het eerst in 2018 in Noord-Amerika gedetecteerd, in gedomesticeerde konijnen in Canada, gevolgd door drie Amerikaanse staten, maar niet in wilde soorten. Begin maart begonnen biologen in New Mexico dode wilde konijnen te vinden. Een van de eerste bekende slachtoffers werd ontdekt door Gary Roemer, een wildlife bioloog aan de New Mexico State University (NMSU), Las Cruces, terwijl hij zijn Chesapeake Bay retriever in de woestijn uitliet. De hond “vangt nooit jackrabbits, ze zijn gewoon te verdomd snel,” zegt hij. Maar het konijn moet ziek en zwak zijn geweest, denkt hij. Sindsdien heeft Roemer 18 kadavers gevonden in 1 halve vierkante kilometer.

Biologen en wildlife dierenartsen in naburige staten waren alert en begonnen meldingen te krijgen van meerdere dode konijnen op vele locaties. “Dit is zeer, zeer ongebruikelijk en wat er gebeurt als we een ziekte hebben die gloednieuw is in het landschap,” zegt Anne Justice-Allen, een wildlife dierenarts van het Arizona Game and Fish Department. “We zouden nooit zien dat tularemie of pest zich op deze manier verspreiden bij konijnen.” Ze heeft verschillende karkassen naar het U.S. Geological Survey (USGS) National Wildlife Health Center (NWHC) gestuurd, dat helpt met de necropsies en het voorbereiden van monsters voor genetisch onderzoek. Omdat RHDV een buitenlands virus is, mag alleen een laboratorium met hoge inperking, gerund door het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) op Plum Island voor de kust van New York, op het virus testen.

USDA heeft de genomen van RHDV2-monsters die van 2018 tot nu zijn verzameld gesequenced, volgens een rapport dat op 5 mei bij de Wereldorganisatie voor diergezondheid is ingediend. De virale stam in het zuidwesten – dezelfde stam is daar gevonden bij zowel tamme als wilde konijnen – verschilt van monsters uit andere Amerikaanse staten en Canada, wat wijst op een enkele introductie in de woestijnregio. De genomen zullen zo snel mogelijk gepubliceerd worden, vertelde een woordvoerder aan ScienceInsider. Meer weten over de stammen, en mogelijk hun virulentie, kan biologen helpen te weten wat voor impact ze kunnen verwachten in wilde populaties, zegt Justice-Allen. Challenge-experimenten, waarbij konijnen opzettelijk worden besmet met het virus, zouden ook helpen. In 2017 toonden onderzoekers van het Plum Island-lab aan dat RHDV2 oostelijke katoenstaarten, een wilde soort, kan doden, maar experimentele infecties zijn niet gepland voor andere wilde soorten.

Zorgen voor bedreigde soorten

In de tussentijd heeft USGS gewaarschuwd dat alle Noord-Amerikaanse soorten haasachtigen – waaronder konijnen, hazen en verre verwanten die pikas worden genoemd – vatbaar zouden kunnen zijn. Biologen vrezen dat het virus vooral een negatieve impact kan hebben op sommige soorten die het al moeilijk hebben. In het algemeen worden slechts twee soorten Noord-Amerikaanse haasachtigen als stabiel beschouwd; de rest gaat achteruit als gevolg van bedreigingen zoals klimaatverandering of aantasting van de habitat door begrazing door vee. Andere soorten zijn niet goed genoeg bestudeerd om hun status te kennen, aldus Lanier.

Soorten die in het bijzonder zorgen baren zijn onder andere het dwergkonijn, waarvan populaties in gevaar zijn, zoals die in de staat Washington. Het virus treft al soorten in het noorden van Mexico, een centrum van lagomorph diversiteit dat de thuisbasis is van zeldzame en bedreigde soorten zoals het vulkaan konijn en de Davis Mountains katoenstaart.

“We zijn zeer bezorgd,” zegt Jesús Fernández, een zoogdieranalist aan de Autonome Universiteit van Chihuahua, Chihuahua. “We denken dat dit een ernstige bedreiging kan vormen.” Fernández en collega’s hebben lokale veeboeren verteld dat ze alle konijnenlijken die ze vinden moeten verbranden, 1 meter diep moeten begraven, en elk konijn met een bebloed gezicht moeten rapporteren. Fernández en collega’s organiseren momenteel monsternemingen om uit te zoeken welke soorten in Mexico besmet kunnen zijn en hoe het met de populaties gaat. Een toekomstige zorg is dat als de konijnen- en konijnenpopulaties instorten, coyotes in plaats daarvan op vee gaan jagen, wat veeboeren ertoe zou kunnen aanzetten gif te gebruiken om de coyotes te doden. Vergiftigde karkassen zouden op hun beurt aaseters zoals arenden en gieren in gevaar kunnen brengen.

Roemer zegt dat er niet veel gegevens zijn over konijnenpopulaties in het zuidwesten van de V.S. Hij heeft een aantal jaren onderzoek gedaan in drie delen van New Mexico en hoopt financiering te vinden om de invloed van het virus op konijnen en hun roofdieren te bepalen. Hij en andere onderzoekers willen ook graag weten of bepaalde diersoorten als reservoir voor het virus fungeren, waardoor het endemisch zou kunnen worden. “

Kan een vaccin helpen?

Als het virus zich toch vestigt, hopen sommige onderzoekers dat een vaccin de populaties kan beschermen. Commerciële vaccins voor tamme konijnen, die in Europa verkrijgbaar zijn, kunnen niet bij wilde soorten worden gebruikt omdat ze moeten worden geïnjecteerd. “De stress veroorzaakt door het vangen en manipuleren van dieren is vaak dodelijk,” merkt Abrantes op. En de vaccins worden gemaakt van geïnactiveerde besmettelijke virussen, wat de vrees wekt dat de vaccins zelf problematische ziekteverwekkers kunnen verspreiden.

Vier instellingen in Portugal werken aan een andere aanpak. Project Fight 2 is gericht op de ontwikkeling van een oraal vaccin voor RHDV2, verwerkt in lokaas, voor de wilde konijnenpopulaties van het Iberisch schiereiland. Het project, dat in oktober 2018 van start ging, heeft een budget van ongeveer 120.000 euro om een prototypevaccin te ontwikkelen op basis van virusachtige deeltjes die virussen nabootsen zonder besmettelijk te zijn. De groep verwacht de eerste resultaten over de effectiviteit tegen het einde van 2021. Als het succesvol is, kan het nog twee tot drie jaar duren om het vaccin in licentie te geven, zeggen ze. Een nadeel: Net als de vaccins voor tamme konijnen, zullen boosters elke 6 maanden nodig zijn, en de kosten kunnen een probleem zijn.

Robert Dusek, een wildlife bioloog bij NWHC, klinkt een noot van voorzichtigheid: “Dat is een lange weg om te bewandelen en behoorlijk duur.” Carlos Rouco, ecoloog aan de Universiteit van Córdoba, is ook sceptisch. Hij zegt dat de beste hoop is om de introductie van het virus te voorkomen. “Ik beschouw mezelf niet als een paniekzaaier, maar het virus is niet te stoppen.” Als het virus eenmaal een populatie bereikt, moeten managers proberen andere stress op de populatie te verminderen, zoals watervoorziening indien nodig. Een bepaald percentage van de populatie zou resistent moeten zijn tegen het virus, zegt hij.

In Arizona heeft Justice-Allen haar hoop gevestigd. “We zien nog steeds levende konijnen in gebieden waar de uitbraak al meer dan een maand aan de gang is. Dus dat is geruststellend.”