Geschiedenis van Mexico-Stad

Mexico-Stad is een stad van superlatieven. Het is zowel de oudste (gesticht in 1325) als de hoogste (7.350 voet) metropool op het Noord-Amerikaanse continent. En met naar schatting 22 miljoen inwoners is het de dichtstbevolkte stad van het westelijk halfrond.

Zoals de reusachtige piramiden van Teotihuacán bewijzen, werd het gebied rond Mexico Stad al vroeg bewoond door een grote beschaving, waarschijnlijk Nahuatl van oorsprong. De stichting, verder naar het zuiden, van de Azteekse hoofdstad Tenochtitlán, vond pas plaats meer dan 600 jaar nadat Teotihuacán was verlaten, rond 750 na Christus. Tussen deze perioden, van 900 tot 1200, beheerste het Tolteekse Rijk de vallei van Mexico. Het verhaal gaat dat de nomadische Azteken op zoek waren naar een beloofd land om zich te vestigen. Hun profetieën kondigden aan dat zij de plek zouden herkennen wanneer zij een adelaar zouden aantreffen die op een cactusvijg zat en een slang in zijn snavel hield. In 1325, de omstreden datum van de stichting van Tenochtitlán, ontdekten zij deze adelaar in de vallei van Mexico, waarvan de beeltenis nu op de nationale vlag prijkt. Zij vestigden zich op wat toen een eiland was in het ondiepe Meer van Texcoco en verbonden het met satellietsteden aan de oever van het meer door een netwerk van calzadas (kanalen en causeways, nu snelwegen). Toen al was het de grootste stad op het westelijk halfrond en, volgens historici, een van de drie grootste steden op aarde. Toen hij Tenochtitlán in het begin van de 16e eeuw voor het eerst zag, was de Spaanse conquistador Hernán Cortés verblind door de glinsterende lacustriene metropool, die hem aan Venetië deed denken.

Een combinatie van factoren maakte de Spaanse verovering mogelijk. De Azteekse keizer Moctezuma II geloofde dat de witte, bebaarde Cortés te paard de machtige gepluimde slangengod Quetzalcóatl was, die volgens de profetie in het jaar 1519 vanuit het oosten zou arriveren om over het land te heersen. Moctezuma verwelkomde de vreemdeling met geschenken van goud en paleisachtige verblijven. In ruil daarvoor richtte Cortés een bloedbad aan. Hij werd gesteund door een enorm leger van Indianen uit andere nederzettingen, zoals Cholula en Tlaxcala, die een kans zagen om een einde te maken aan hun onderwerping aan het Azteekse rijk. Met deze troepen, de Europese tactische voordelen van paarden, vuurwapens, en, onbedoeld, de introductie van pokken en verkoudheid, slaagde Cortés erin Tenochtitlán uit te roeien, slechts twee eeuwen nadat het was gesticht.

Cortés begon met de bouw van de hoofdstad van wat hij patriottisch Nieuw-Spanje noemde, de kolonie van het Spaanse rijk die zich in het noorden zou uitbreiden tot wat nu het zuidwesten van de Verenigde Staten is, en in het zuiden tot Panama. Mexico komt van Mexica (uitgesproken als meh-shee-ka), de naam die de Azteken voor zichzelf hadden bedacht. (Azteken zijn de namen die de Spanjaarden aan de Mexica gaven.) Op de plaats van het verwoeste ceremoniële centrum van Tenochtitlán – nu het 10 hectare grote Zócalo – begon Cortés met de bouw van een kerk (de voorloper van de indrukwekkende Metropolitaanse Kathedraal), herenhuizen en regeringsgebouwen. Hij maakte gebruik van de slavenarbeid — en de kunstvaardigheid — van de overwonnen inheemse Mexicanen. Bovenop de ruïnes van hun stad, en met gebruikmaking van het puin ervan, werden zij gedwongen te bouwen wat de meest Europees aandoende stad van Noord-Amerika werd. Maar in plaats van de willekeurige lay-out van de hedendaagse middeleeuwse steden, volgde het het rasterpatroon van de Azteken. Voor een groot deel van het bouwmateriaal groeven de Spanjaarden de plaatselijke poreuze, vulkanische roodachtige steen, tezontle genaamd. De Spanjaarden lieten ook de meren droogleggen, omdat zij de voorkeur gaven aan wielen en paarden (die zij in Mexico introduceerden) boven kanalen en kano’s voor transport. De met land gevulde meerbedding bleek een drassige steun te zijn voor de immense gebouwen die er sinds hun bouw langzaam in wegzakten.

De stad bloeide tijdens de koloniale periode en vulde wat nu het historische centrum is met architectonische schatten. De franciscanen en dominicanen bekeerden de Azteken gretig tot het christendom, maar sommige inheemse gebruiken bleven bestaan. Straatventers, bijvoorbeeld, zijn ook nu nog een kenmerk van de stad. Er wordt gezegd dat de veroverende soldaten in 1520 naar hen keken en zeiden dat ze nog nooit zo’n markt hadden gezien, zelfs niet in Rome. In 1571 stichtten de Spanjaarden de inquisitie in Nieuw-Spanje en verbrandden ketters in het hoofdkwartier van het paleis, nu een museum op Plaza de Santo Domingo.

Het duurde bijna drie eeuwen voordat de Mexicanen met succes in opstand kwamen tegen Spanje. De historische straat 16 de Septiembre in het centrum herdenkt de “verklaring” van de Onafhankelijkheid. Op die datum in 1810 luidde Miguel Hidalgo, vader van de katholieke kerk — en van een paar buitenechtelijke dochters — een kerkklok en riep zijn geschiedenismakende grito (schreeuw) uit: “Dood aan de gachupines! (rijke Spanjaarden die in Mexico wonen), lang leve de Maagd van Guadalupe!” Hidalgo, die het jaar daarop werd geëxcommuniceerd en geëxecuteerd, is een van de vele onafhankelijkheidshelden die een echte volksbeweging hebben aangewakkerd, met als hoogtepunt de onafhankelijkheid van Mexico in 1821. De vrijheidsklok die nu boven de hoofdingang van het Nationaal Paleis hangt, wordt op elke vooravond van 16 september geluid door de president van de republiek, die dan een aangepaste versie van de patriottenkreet roept: “¡Viva México!”

Als je Mexico Stad in- of uitvliegt, krijg je vanuit de lucht zicht op het resterende deel van het Texcocomeer aan de oostelijke rand van de stad. Bij daglicht zie je de uitgestrekte vlakte van de 570 vierkante kilometer grote Meseta de Anáhuac (Vallei van Mexico), die volledig wordt omringd door bergen. Aan de zuidoostelijke kant zijn twee gewoonlijk met sneeuw bedekte vulkanen, Popocatépetl en Iztaccíhuatl, beide ruim boven de 17.000 voet hoog. Na een periode van relatieve rust ontwaakte de Popocatépetl, bekend als El Popo, en begon rook, as en wat lava te spuwen in het midden van de jaren 1990; het is sindsdien met tussenpozen actief gebleven.

Helaas is het meest bekende feit over Mexico-Stad dat de lucht er vervuild is. De smog en het nachtmerrieachtige verkeer zijn niet te ontkennen, maar de strenge wetgeving van de laatste jaren heeft geleid tot schonere lucht en, vooral na de zomerregens, heeft de stad een van de helderste, blauwste luchten waar dan ook.

Als Los Angeles al bekend staat om zijn smog, denk dan ook eens aan de breuklijn die door de vallei loopt. In 1985 eiste een zware aardbeving – 8.1 op de schaal van Richter – een tragische tol. De regering rapporteerde 10.000 doden, maar plaatselijk zou het aantal dichter bij de 50.000 liggen. De laatste sporen van de schade van die beving zijn verdwenen met het grote renovatieproject in het historische centrum van de hoofdstad, een revisie die de toepassing van de nieuwste aardbevingsbestendige technologie omvat.