Amerikaanse schaatser
Snelheidsschaatser Eric Heiden won vijf gouden medailles tijdens de Olympische Winterspelen van 1980 in Lake Placid, New York. Hij vestigde er Olympische records op de 500-, 1.000-, 1.500-, 5.000- en 10.000-meter, en een wereldrecord op de 10.000-meter. Na het winnen van meer gouden medailles dan enige andere atleet in een enkele Olympische Winterspelen en het worden van een internationale beroemdheid, trok Heiden zich terug uit het schaatsen.
Eerste liefde was hockey
Eric Arthur Heiden werd geboren op 14 juni 1958 in Madison, Wisconsin in een atletisch en competitief gezin. Zijn vader, Jack, was een orthopedisch chirurg die gespecialiseerd was in sportgeneeskunde, evenals een wielrenner en voormalig schermkampioen. Zijn moeder, Nancy, was tenniskampioene voor senioren in Madison, Wisconsin, en tevens zwemster en wielrenster. Zijn zus, Beth, is vijftien maanden jonger dan Heiden en volgde haar broer op het ijs om brons te winnen op de Olympische Spelen van 1980.
Schaatsen is een populaire sport in Wisconsin, waar de winters lang zijn en de bevroren meren overvloedig aanwezig zijn. Heiden’s grootvader nam hem mee op schaatsen naar een bevroren vijver toen hij nog maar twee jaar oud was. Schaatsen was voor de familie Heiden niets meer dan familieplezier op het Mendotameer toen Eric nog heel jong was.
De kinderen begonnen al snel tegen hun ouders te racen en na een tijdje wonnen ze ook. Hockey is zo’n beetje het tijdverdrijf van de staat in Wisconsin, en Heiden werd lid van een Pee Wee team. Hij maakte zijn kleine gestalte goed door agressief en alert te zijn. Hij was een sterke schutter en droomde ervan een professionele hockeyspeler te worden. Zijn ouders schreven hem en zijn zus in bij de Madison Figure Skating Club, wat hen vaardigheid en controle op het ijs bijbracht, maar ook frustraties opwekte bij de jonge schaatsers, die niets liever wilden dan snel gaan en over de ijsbaan racen. Ze vonden hun niche toen ze overstapten naar de plaatselijke schaatsclub.
Vond zijn niche in het ovaal
Beiden Heidens waren leiders in hun respectieve schaatsdivisies, en hielden een veeleisend trainingsschema vol voor wedstrijden, die in het weekend van december tot februari worden gehouden. Heidens ouders gaven voorrang aan schoolwerk, en hij was een ere-leerling. In de zomer voetbalde hij en hij trainde met het cross-country hardloopteam van de middelbare school. Dr. Heiden zette zijn kinderen op toerfietsen toen ze jong waren om hen te helpen hun benen te trainen voor het schaatsen. Toen Heiden veertien was, besloot hij de hockeysport achter zich te laten en zich op het schaatsen te concentreren. Hij en zijn zus, die beiden schaatsten in de Amerikaanse “millpond” of “pack racing style”, wilden het head-to-head racesysteem leren dat in de internationale competitie wordt gebruikt.
De Heidens hadden het geluk dat ze 75 mijl van een van de twee 400-meter ovale ijsbanen in het land woonden, zoals die worden gebruikt in de Olympische Spelen en de wereldkampioenschappen. Elke dag gingen ze ’s morgens naar school, maakten hun huiswerk in de auto en gingen schaatsen. Het was niet veel meer dan toeval dat de met een gouden medaille bekroonde schaatsster Dianne Holum naar de Universiteit van Wisconsin kwam, net toen Heiden op zoek was naar een coach. Zij breidde zijn toch al strenge training uit met gewichtheffen, meer hardlopen en oefeningen om zijn aerodynamische schaatshouding te perfectioneren.
Na een reeks overwinningen kwam Heidens doorbraak in 1975, toen hij in het junior wereldschaatsteam kwam, waarin hij het opnam tegen de beste schaatsers van de wereld. Heiden’s eerste Europese raceseizoen was een openbaring; schaatsen is in Europa net zo populair als voetbal in Amerika. Zowel hij als zijn zus Beth kwamen in 1976 uit in het junior wereldteam, en Heiden voelde zich geïntimideerd omdat hij met zijn zeventien jaar vaak de jongste schaatser in zijn divisie was, en veel minder ervaren. Hij deed echter al vroeg van zich spreken door de 1500 meter te winnen in een indrukwekkende 2:02.82.
Chronologie
| 1958 | Boren op 14 juni in Madison, Wisconsin | 1961 | Begint te schaatsen op de vijver van zijn grootvader vijver | 1972 | Kiest voor schaatsen in plaats van hockey, begint te trainen met Dianne Holum |
| 1975 | Maakt deel uit van zijn eerste juniorenwereldkampioenschapsteam |
| 1976 | Wint 1.500 meter op het juniorenwereldkampioenschap | Wint 1.500 meter op het juniorenwereldkampioenschap |
| 1976 | Doet mee aan Olympische Spelen in Innsbruck, Oostenrijk | 1976 | Doet mee aan zijn eerste wereldkampioenschap senioren |
| 1977 | Wordt eerste Amerikaan die wereldkampioenschap wint |
| 1977 | Wordt eerste die wereldkampioenschap junioren, wereld- en wereldkampioenschappen sprint |
| 1978 | Sweept junior wereld-, wereld, en wereldkampioenschappen sprint |
| 1979 | Sweeps wereld- en wereldkampioenschappen sprint |
| 1980 | Wint vijf Olympische gouden medailles en gaat met pensioen |
Beiden Heidens kwalificeerden zich voor de Olympische Spelen van 1976 in Innsbruck, Oostenrijk. Eric Heidens beste resultaat was een zevende plaats, maar het was een goede prestatie voor een jonge en relatief onervaren schaatser. Op zijn achttiende deed hij mee aan de topcompetitie van zijn sport, de wereldkampioenschappen schaatsen voor senioren in Heerenveen, Nederland. Daar brak hij het baanrecord en won hij zijn zwakste onderdeel, de 500 meter. Nadat hij derde was geworden op de 1.500 en negende op de 5.000, was Heiden verrast dat hij bovenaan de puntenlijst stond voor de titel allround. Door zijn eigen record op de 10.000 meter te breken, werd Heiden de eerste Amerikaan die het wereldkampioenschap allround voor mannen won. Hij ging verder met het allround kampioenschap op de volgende junioren wereldkampioenschappen in Inzell, West-Duitsland, en het wereldkampioenschap sprint in Alkmaar, Nederland. Heiden herhaalde de ongekende wereld-, junioren- en wereldkampioenschappen sprint in 1978, en won zowel het wereld- als het wereldkampioenschap sprint in 1979.
Heb de wereld versteld doen staan
Heiden was een van de eerste Amerikaanse schaatsers die werd uitgenodigd voor de Russische bekerwedstrijd in het Medeo Sportcentrum in Alma Ata, een van ’s werelds snelste ijsbanen. Hoewel het niet werd gedocumenteerd, vestigde Heiden een nieuw record op de 1.000 meter. De wereld schaatswereld was geschokt dat een Amerikaanse schaatser zo goed kon presteren. Heiden schreef zijn succes toe aan het feit dat Europese schaatsers hard worden gedreven en dat van hen wordt verwacht dat ze goed presteren. Heiden schaatste omdat hij ervan hield, en hoefde alleen zichzelf een plezier te doen. Zijn succes inspireerde de Amerikaanse belangstelling voor de sport. Ondanks de internationale lofbetuigingen die hij binnenhaalde, bleef Heiden bescheiden.
Beiden Heidens haalden met gemak het Olympische schaatsteam voor 1980 in Lake Placid, New York. Met zijn kampioenschappen achter de rug werd er veel meer van Heiden verwacht dan bij zijn eerste Olympische Spelen; nu was hij een ster. Heiden’s oude vrienden en buren in Wisconsin, Mary en Sarah Doctor, maakten ook deel uit van het Olympische schaatsteam van 1980.
Heiden begon de Olympische Spelen met de 500-meter race, zijn zwakste onderdeel. Hij werd gekoppeld aan de Sovjet-wereldrecordhouder en gouden medaillewinnaar Jevgeni Koelikov. Na een close race, won Heiden het goud op de 500 meter door zowel Kulikov als zijn record te verslaan. Voor zijn volgende onderdeel, de 5.000-meter race, werd Heiden gekoppeld aan de Nederlandse schaatser Hilbert Van Der Dium. Na een achterstand bij de start van de race, trok Heiden opnieuw aan het langste eind om als eerste te finishen, zijn tweede gouden medaille van de Spelen van 1980 te verdienen en nog een Olympisch record te breken.
Het zou ondenkbaar zijn geweest voor Heiden om weg te komen met iets minder dan een gouden medaille voor de 1.000-meter, en hij stelde niet teleur. Hij gaf de voorsprong op de Canadees Gaetan Boucher niet meer uit handen en brak opnieuw een Olympisch record. Schaatsers begonnen hun gevoel van nutteloosheid te uiten als ze tegen Heiden schaatsten, en waren niet verlegen over hun hoop dat hij zou stoppen en iemand anders een kans zou geven om te winnen.
Met nog twee races te gaan, was Heiden niet van plan om een schaatser die kans te geven. Een slippertje tijdens de 1.500 meter tegen de Noor Kai Arne Stenshjemmet deed het publiek naar adem snakken, toen ze zagen hoe Heiden zijn ritme brak en bijna viel. Aan het eind van een race, wanneer de meeste schaatsers moe worden, verzamelde Heiden een uitbarsting van kracht voor het laatste zetje. Hij brak het staande Olympisch record met vier seconden en pakte zijn vierde goud. Heiden was opgelucht dat zijn meest uitdagende onderdeel voorbij was.
De avond voor Heiden’s laatste onderdeel, de 10.000 meter, speelde het Amerikaanse ijshockeyteam zijn laatste wedstrijd, tegen de Sovjet-Unie. Heiden was een fervent hockey fan, en twee van zijn vroegere Pee Wee competitiegenoten speelden die avond in het team. In een historische ontknoping versloeg het Amerikaanse team de Sovjets in de laatste momenten van de wedstrijd. Heiden kon het niet laten om samen met de rest van Amerika en zijn vrienden in Lake Placid de triomf te vieren, die hij het “Miracle on Ice” noemde. Heiden werd de volgende ochtend wakker en ontdekte dat hij zich had verslapen. Hij kleedde zich razendsnel aan, pakte brood voor het ontbijt en haastte zich naar de ijsbaan.
Awards and Accomplishments
| 1977 | Junior wereld, wereld-, en wereldkampioen sprint |
| 1978 | Junior wereld-, wereld-, en wereldkampioen sprint |
| 1979 | Wereld- en wereldkampioen sprint |
| 1980 | Eerste plaats, 500-meter race, Olympische Spelen Lake Placid | 1980 | Eerste plaats, 1000-meter race, Olympische Spelen van Lake Placid | 1980 | Eerste plaats, 1.500-meter race, Lake Placid Olympische Spelen | Eerste plaats, 1.500-meter race, Lake Placid Olympische Spelen | 1980 | Eerste plaats, 5.000-meter race, Lake Placid Olympische Spelen |
| 1980 | Eerste plaats, 10.000-meter race, Olympische Spelen in Lake Placid | 1980 | Tweede plaats, wereldkampioenschap |
Waar is hij nu?
Na zijn pensionering bij het schaatsen ging Heiden tot 1986 aan wielrennen doen. Hij won het U.S. Professional Cycling Championship in 1985 en reed in 1986 in de Tour de France. Hij was commentator bij vier Olympische Winterspelen voor CBS Sports, van 1984 tot 1994. Heiden studeerde af aan de Stanford Medical School en trad in de voetsporen van zijn vader om orthopedisch chirurg en sportteamarts te worden. Hij woont nu in Sacramento, Californië, met zijn vrouw Karen Drews. Hij werkt aan de universiteit van Californië in Davis en is daar assistent-professor. Hij werd gekozen om te dienen als de officiële dokter van het Amerikaanse schaatsteam voor de Olympische Spelen van 2002 in Salt Lake City, Utah. “Ik heb het gevoel dat ik iets teruggeef aan de schaatssport, die op de lange duur heel goed voor me is geweest”, zegt hij op de website van UC Davis.
Retired on Top
Heiden werd gekoppeld aan de wereldrecordhouder op de 10.000 meter, Viktor Leskin uit de Sovjet-Unie. Het ijs was die ochtend bijzonder snel, en Heiden wist dat hij zichzelf moest overtreffen om de concurrentie aan te kunnen. Beide schaatsers kwamen sterk uit de startblokken en hielden een gestaag en sierlijk ritme aan, waarbij Heiden een razendsnel tempo aanhield. Coach Dianne Holum stond aan de zijlijn om Heiden aan te moedigen het rustiger aan te doen, uit angst dat hij te snel moe zou worden. Met nog twee mijl te gaan, begon Heiden’s linkerarm te hangen, een teken van vermoeidheid
Ondanks zijn vermoeidheid liep Heiden een eindtijd van 14:28.13, waarmee hij Liskin’s record verbrijzelde en zijn vijfde goud won. In zesenvijftig jaar Olympisch schaatsen hadden de Verenigde Staten slechts negen gouden medailles behaald. Heiden verdiende zijn vijf in slechts tien dagen. Tussen de ijshockeyoverwinning van de vorige avond en de winst van Heiden was heel Amerika aan het feestvieren. President Jimmy Carter belde de Amerikaanse hockey coach, en heeft misschien geprobeerd Heiden te bellen. Maar in een beweging kenmerkend voor de schaatser, die zijn privacy koesterde, had Heiden zijn telefoon uitgezet.
Heiden droeg de Amerikaanse vlag in de slotceremonie van de Spelen, en werd kort daarna ontvangen in het Witte Huis. Daarna haastte hij zich om deel te nemen aan een ander wereldkampioenschap in Nederland, waar hij zijn vier jaar durende heerschappij opgaf en als tweede eindigde. Terwijl hij zich nog steeds koesterde in zijn gouden gloed, kondigde Heiden zijn pensionering aan. Hij voelde zich niet op zijn gemak met de beroemdheid die zijn gouden medailles met zich meebrachten en schuwde de meeste mogelijkheden om als endorsement te fungeren – inclusief de begeerde Wheaties cornflakes doos. “
CONTACTINFORMATIE
Het leukste vond ik toen ik nog niemand was,” zei hij toen hij met pensioen ging.
Adres: Eric Heiden, University of California Davis Medical Center, 2805 J Street, Suite #300, Sacramento, CA 95817. E-mail:
VOORIGE INFORMATIE
Boeken
Fox, Mary Virginia. De schaatsende Heidens. Enslow Publishers, 1981.
Munshower, Suzanne. Eric Heiden: America’s Olympic Golden Boy. Tempo Books, 1980.
Anderen
“Eric Heiden.” Website U.S. Olympic Team. http://www.usolympicteam.com/athlete_profiles/e_heiden.html (15 januari 2003.)
“Heiden wint vijfde goud, meeste voor een individu.” Washington Post online. http://www.washingtonpost.com/wp-srv/sports/longterm/olympics1998/history/memories/80-heiden.htm (15 januari 2003.)
“Profiel: Dr. Eric Heiden.” Website van de Universiteit van Californië in Davis. http://pulse.ucdavis.edu/scripsts/01_02/dr%20_eric_heiden.pdf (15 januari 2003.)
“Wat is er gebeurd met… Snelschaatser Eric Heiden.” Christian Science Monitor online. http://csmweb2.ecmweb.com/durable/2000/11/16/text/p23s3.html (15 januari 2003.)
Sketch by Brenna Sanchez