Het ongelooflijke levensverhaal van bodybuildinglegende Frank Zane

“Er zijn vijf categorieën om in vorm te zijn. De ergste is VET. Deze aandoening bestaat wanneer een persoon een pauze heeft van training en niet goed eet. De volgende is SMOOTHNESS. Dit betekent dat je geen vet op je lichaam hebt. De lichaamsmassa is hard en je kunt de vorm van de spieren zien, maar er is niet veel afscheiding …

De volgende conditie is HARD. Dit is nog steeds niet extreem gespierd, maar met een goed kleurtje, kun je er best goed uitzien … De volgende is CUT. Dit is wanneer je echt goed in vorm bent. Zeer gespierd. Na Cut is er de laatste fase die RIPPED heet. Je bent zo verknipt en gespierd en de strepen zijn zo diep, dat het lijkt alsof je geen huid hebt … zo moet je zijn voor de Mr. Olympia.”

Frank Zane, 1977.(1)

Hoe moet een bodybuilder eruit zien? Het is een eenvoudige vraag, maar de antwoorden zijn talrijk. Voor sommigen wordt bodybuilding bepaald door het meer dan levensgrote, freakachtige individu dat de grenzen van de menselijke fysiologie lijkt te tarten. Anderen zullen pleiten voor symmetrie en vloeiendheid in een lichaamsbouw die, hoewel kleiner in omvang, meer aansluit bij de klassieke opvattingen over schoonheid. Dergelijke meningsverschillen zijn natuurlijk niet nieuw.

Toen BarBend in 1901 ’s werelds eerste bodybuildingshow onder de loep nam, ontdekten we dat de organisatoren strikte ideeën hadden over wat wel en niet was toegestaan. Vijftig jaar later vergelijkten mensen de rauwe massa van Reg Park met de onvergetelijke schoonheid van Steve Reeves.(2) Als sport heeft bodybuilding dit probleem de laatste tijd meer onderkend, zoals blijkt uit de groei van de ‘classic physique’-divisies in het afgelopen decennium in tegenstelling tot de open divisies die nu worden gedomineerd door de grotere bodybuilder.

De focus van het artikel van vandaag, Frank Zane, vertegenwoordigt de ideale klassieke of esthetische bodybuilder voor veel van de fans van de sport. Zane deed mee aan de ‘Gouden Eeuw’ van de bodybuilding in de jaren zestig en zeventig en zijn lichaamsbouw combineerde spieren met symmetrie, vloeiendheid en slankheid. Bodybuilders als Zane hadden een gedefinieerde lichaamsbouw, zoals Vince Gironda. Zane was de eerste die dit type lichaamsbouw liet zien op de Mr. Olympia wedstrijd. Door zijn optredens en overwinningen op de Olympia hielp Zane een nieuwe fase in de bodybuilding in te luiden, waarin het belang van symmetrie en slankheid werd ingezien.

Zane was voor velen de poster boy van bodybuilding schoonheid.

De post van vandaag gaat in op zijn leven, successen en, het belangrijkste, zijn benadering van training.

Frank Zane: A Life

Voordat ik dieper inga op Zane’s vele prestaties op het gebied van bodybuilding, waarvan ik vermoed dat zelfs de meest toegewijde Zane-fan sommige niet zal kennen, wil ik eerst wat tijd besteden aan zijn vroege leven. Zoals we zullen zien, betekende Zane’s opvoeding en latere opleiding dat hij een benadering van bodybuilding had die uniek was onder zijn tijdgenoten. Hoewel belangrijk, was bodybuilding nooit Zane’s enige passie, maar diende het in plaats daarvan als een middel om zichzelf te uiten. Dit verklaart waarom Zane in latere jaren bodybuilding vergeleek met een vorm van lichaamskunst.(3)

Zane werd geboren in Kingston, Pennsylvania op 28 juni, 1942. Als tiener had Frank vaak moeite om rust te vinden, zoals blijkt uit zijn eigen bekentenis dat hij als tiener vaak in gevechten verzeild raakte met desastreuze gevolgen.(4) Toen hij veertien was, stuitte Zane op een tijdschrift dat mede de loop van zijn toekomst dicteerde. In de prullenmand van zijn wiskundeles op de middelbare school lag een oud tijdschrift over spieropbouw. Volledig geboeid bestudeerde hij het tijdschrift keer op keer, met de belofte een indrukwekkend lichaam te krijgen.(5)

Vanaf dat moment is Frank altijd bezig geweest met een of andere vorm van gewichtheffen. Hij begon in de YMCA sportschool in Wilkes-Barre en kocht uiteindelijk een set halters van dertig pond.(6) Zane nam de halterset overal mee naar toe, zodat hij overal kon trainen. Dit leidde, enigszins vreemd, tot ruzies tussen Zane en zijn vader, die vond dat Frank niet genoeg tijd besteedde aan zijn karweitjes. Waarom, vroeg zijn vader hem vaak, kon hij niet trainen door het gras te maaien?(7)

Onverschrokken ging hij door met gewichtheffen, waardoor hij tussen zijn 14e en 17e dertig pond aankwam.(8) Nadat hij als eerste van zijn middelbare school was geslaagd, won Zane een gedeeltelijke beurs voor het Wilkes College in Pennsylvania, waar hij een graad in het voortgezet onderwijs behaalde.

Het evenwicht tussen studie en sport was opmerkelijk; Zane blonk uit op College en verbeterde zich tegelijkertijd als bodybuilder.

Tegen de tijd dat hij in 1964 afstudeerde, had Zane verschillende regionale bodybuildingwedstrijden gewonnen. Hij was niet langer een magere tiener van 130 pond, maar woog nu een coole 185 pond.(9) Geïnspireerd door zijn successen verhuisde Frank al snel naar Californië, zodat hij tegelijkertijd les kon geven en zijn bodybuildingdromen na kon jagen.

A Star Is Built

In 1965 won Zane zijn eerste grote bodybuildingtitel toen hij meedeed aan de IFBB Medium Height Mr. Universe-wedstrijd. Zijn Mr. Universe-titel was verre van een flits in de pan, maar vormde het begin van een reeks latere successen.(10) Toen hij met zijn vrouw, en mede bodybuilder, Christine Zane, in Californië woonde, vergaarden beide Zanes een reeks bodybuildingtitels in de tweede helft van de jaren zestig.

In Frank’s geval werd zijn Mr. Universe titel gevolgd door eerste plaatsen in de Mr. America Middle Height divisie, in 1966 en 1967.(11) In 1968 won Zane zowel de Mr. Universe als de Mr. Hoewel de Mr. Olympia-wedstrijd nu de Superbowl van de sport is, waren de Mr. Universe- en Mr. America-wedstrijden in de jaren 1960 zeer gewaardeerde en gegeerde titels.

Zijn overwinningen in 1968 waren belangrijker dan velen in die tijd hadden gedacht. Een van Zane’s tegenstanders bij de Mr. Universe-wedstrijd was Arnold Schwarzenegger.

Dit maakt Zane een van de weinige personen die Arnold versloeg in een bodybuildingwedstrijd.(12)

Arnold was onlangs naar Amerika gekomen om te werken met Joe Weider, de oprichter van de Mr. Olympia-wedstrijd en ‘Trainer of Champions’.

Er was slechts één probleem. Schwarzeneggers gespierdheid stond, ook toen al, buiten kijf. Helaas miste hij de definitie die nodig was om te concurreren met iemand als Zane. Ondanks dat hij 50 pond zwaarder was, eindigde Arnold achter de veel slankere, en beter geproportioneerde, Frank Zane. Arnold was zo kwaad over zijn tweede plaats, dat hij Zane een ‘kip met armen van 17 inch’ noemde.(13) Toen zijn woede gezakt was, begreep Arnold hoe belangrijk het was om slank en gespierd te zijn, een combinatie die Zane al aan het perfectioneren was.

Nu hij zich stevig gevestigd had in Californië, begon Zane te trainen met vele andere ‘golden age’ bodybuilders zoals Arnold, Franco Columbo en Ed Corney onder anderen. Bovendien trokken zijn overwinningen op de Mr. Universe de aandacht van Joe Weider.(14) Onder de indruk van Zane’s lichaamsbouw, begon Weider Zane te betalen voor artikelen, fotoshoots en endorsements. Hoewel hij zichzelf nooit als een Weider atleet beschouwde, in tegenstelling tot Arnold wiens relatie met Joe bekend is, begon Zane Joe’s advies over poseren en training aan te nemen.(15)

In het begin van de jaren 70 had Zane de NABBA Mr. Universe gewonnen, en begon hij in de top vijf te eindigen in de Mr. Olympia competitie in de categorie onder de 200 pond. Het was echter hier dat Zane en Weider begonnen te verschillen in hun filosofie. Weider was een ‘size guy’ in de zin dat hij de voorkeur gaf aan, en freakishness eiste bij zijn top bodybuilders.

Ja ze moesten slank zijn, een les die Arnold in 1968 op de harde manier leerde, maar ze moesten vooral groot en gespierd zijn.(16) Zane, wiens reputatie voor symmetrie en proportie tegen die tijd al een gevestigde waarde was, deelde Joe’s gedachten niet. Zane’s toewijding aan symmetrie en esthetiek betaalde zich uiteindelijk uit, maar niet voordat hij nog een laatste hobbel tegenkwam.

De top van de berg: Olympia Succes

In 1976 was de bodybuildingwereld volop in beweging. Arnold Schwarzenegger, de eerste zesvoudige winnaar van de Mr. Olympia wedstrijd, was met pensioen gegaan.(17) De ‘IJzeren Eik’ was weg, zij het tijdelijk, wat betekende dat een nieuwe kampioen kon worden gekroond. Het was op dit punt dat velen geloofden dat Zane eindelijk krediet zou krijgen voor zijn inspanningen. De 1976 Mr. Olympia wedstrijd werd gehouden in Columbus, Ohio en herinnerde ons eraan dat bodybuilding een ongelofelijk zware sport kan zijn voor alle betrokkenen. Zane kwam op het podium, mager, gespierd en symmetrisch. Weinigen twijfelden eraan dat hij nu een kanshebber, zo niet favoriet, was voor de titel.

Helaas werd Zane’s progressie geëvenaard door wijlen Franco Columbu. Columbu, de trainingspartner van Arnold en zelf een bodybuildinglegende, kwam uit de schaduw van de Oostenrijker en won zijn eerste Mr. In Columbu en Zane werden de twee richtingen van bodybuilding belicht. Columbu’s lichaam was groot, mager en gespierd maar, voor velen, miste de gratie en schoonheid van Zane.(18) Het was, in de ogen van velen, een wedstrijd tussen ruwe spieren en kracht versus klassieke musculatuur. Columbu nam het rechtstreeks tegen elkaar op in de categorie onder de 200 pond en versloeg Zane met de kleinst mogelijke marge.

Na de wedstrijd kondigde Columbu zijn eigen terugtrekking uit de bodybuilding aan – het duurde niet lang – maar weinigen twijfelden eraan dat Olympia glorie in het verschiet lag voor Zane. Maar maak niet de fout te denken dat Zane de op één na beste was. Hij was, voor velen, de troonopvolger. Aangespoord door zijn nipt verlies van Columbu, was Zane als een bezetene in training. In een interview met Dennis Weis, legde Zane zijn methodische aanpak uit

“Eén ding in training is om een doel voor jezelf te stellen per wedstrijd of waar je ook voor wilt trainen, om in betere vorm te komen. Realiseer je dat je maar zoveel tijd hebt om dit te doen. Als ik bijvoorbeeld negen maanden voor een wedstrijd heb, gebruik ik de intensiteitsfactor in mijn trainingen, zodat ze in de loop van de maanden steeds zwaarder worden, zodat ik in de laatste week voor de wedstrijd op mijn hardst train… (19)”

Het resultaat? Zane won de Mr. Olympia 1977 ondanks een zware competitie met o.a. Ed Corney, Robby Robinson en Boyer Coe. Een van de redenen waarom Franco Zane in ’76 versloeg was de superieure beenontwikkeling van de Italiaan.(20) Uit Zane’s trainingsschema voor de wedstrijd van ’77 bleek dat hij eindelijk alle vraagtekens rond zijn fysiek wilde wegnemen.

Voor tijdgenoten was Zane een bijna compleet pakket op de Mr. Olympia van ’77. In een sport die zo lang door Arnold Schwarzenegger werd gedomineerd, hielp Zane de perceptie te veranderen. De vloei en symmetrie van zijn lichaam was totaal verschillend van dat van Arnold of Franco. Het was om deze reden dat bodybuilding fans en schrijvers Zane begonnen te vergelijken met de klassieke idealen uit het oude Griekenland of Rome.(22) Wat Zane’s dominantie nog meer verstevigde was zijn nu iconische vacuüm houding. Terwijl anderen deze pose in het verleden hadden gebruikt, werd het synoniem met Zane en voor een goede reden zoals de onderstaande foto getuigt.

Frank kwam ook als overwinnaar uit de bus op de Olympias van ’78 en ’79, waarvan de laatste Zane’s eigen favoriete wedstrijd was. In een gesprek met David Robson beweerde Zane later dat

“Van de drie Mr. Olympia’s zou het de laatste moeten zijn. Ik denk dat ik in 1979 in mijn beste vorm aller tijden was, alles in aanmerking genomen. Ik heb een paar goede jaren gehad, maar ik denk dat 1979 mijn beste jaar was voor wat betreft de combinatie van omvang en vorm. Ik was behoorlijk groot in ’79. Maar ik was ook erg gespierd en ik was in topvorm…(23)”

Het was op basis van zijn conditie en omvang tijdens de Mr. Olympia van 1979 dat velen Zane tipten voor nog een Olympia-titel het jaar daarop. Helaas was er een reeks gebeurtenissen, waarvan sommige ongelooflijk controversieel bleken, die hem een vierde titel in de weg stonden. Tijdens zijn wedstrijdvoorbereiding liep Zane een vreemde verwonding op toen hij uitgleed aan de rand van een zwembad en zijn plasbuis doorsneed. Zijn verwondingen leidden tot een langdurig ziekenhuisverblijf en een aanzienlijk verlies van spiermassa. In het daaropvolgende artikel van John Hansen over de Mr. Olympia van 1980 wordt beweerd dat Zane aan Arnold, die toen met pensioen was, vroeg of hij al dan niet zou deelnemen. Arnold moedigde Zane aan om mee te doen, een beslissing die al snel voor veel controverse zorgde.(24)

Niet wetende dat Zane op dat moment, of het grootste deel van de bodybuilding wereld, zou deelnemen aan de Mr. Olympia van dat jaar. Zijn terugkeer uit pensionering veroorzaakte veel controverse, vooral omdat Arnold de wedstrijd zonder meer won. John Fair’s artikel over de wedstrijd benadrukt de woede van velen in de sport rond Arnold’s terugkeer en zijn overwinning.(25) De voornaamste klacht van veel van zijn concurrenten was dat Arnold’s conditie ver onder de maat was. Desondanks won Arnold en ontnam daarmee Zane nog een Olympia-kroon.

De wedstrijd van 1980 betekende effectief het einde van Zane’s bodybuilding carrière. Zane, evenals Mike Mentzer en Boyer Coe, boycotten de Mr. Olympia van 1981, die werd gewonnen door wijlen Franco Columbu.(26) Terugkerend naar de Mr. Olympia in 1982, eindigde Zane als tweede achter Chris Dickerson. Het jaar daarop, in 1983, werd Zane vierde op de Olympia nadat een andere blessure zijn training belemmerde. Zane stopte kort daarna met bodybuilding en wijdde, en wijdde nog steeds, zijn tijd aan lesgeven, personal training en zijn muziek. Voor de fans van de sport was zijn legende veilig gesteld. Zane bracht een nieuw niveau van definitie en proportie dat hielp om het ideale lichaam opnieuw uit te vinden. Zane’s lichaam was verre van een toevalstreffer, maar het resultaat van zijn unieke en attente trainingsfilosofie.

Hoe Zane zijn lichaam opbouwde

Hopendat je nu begrijpt hoe anders, en hoe bijzonder, Zane’s lichaamsbouw was in de bodybuildingsport. Hoe Zane zijn lichaam bouwde, is al even uniek. Terwijl anderen begonnen met nieuwe visualisatietechnieken en het verband tussen geest en spieren in de sportschool, was Zane een van de eersten die deze kant van krachttraining aantoonbaar perfectioneerde.(27) Natuurlijk zagen andere bodybuilders, waaronder Arnold Schwarzenegger, het belang in van het stellen van doelen en visualisatie, maar slechts weinigen benaderden het onderwerp met de ernst van Zane.

Uit Zane’s latere bodybuildingboeken en interviews weten we dat hij veel waarde hechtte aan het belang van de geest bij het trainen.

Gedreven door zijn eigen zenboeddhistische praktijken, gebruikte Zane meditatie, positieve spraak, visualisatie en meditatietechnieken voor machines.(28) Vandaag de dag zouden we kunnen zeggen dat Zane de eerste uitgesproken ‘mind-hacker’ in de bodybuildingsport was. Voor degenen uit zijn tijd was Zane een individu dat geen middel onbeproefd liet.

Dus wat deed Zane dat moderne trainees kunnen navolgen? In zijn boek Mind in Bodybuilding worden alle technieken van Zane besproken.(29) Voor ons vandaag de dag is de meest toegankelijke oefening zijn nadruk op een vorm van diepe ontspanning. Dit kan worden gedaan in de vorm van ademhalingsmeditatie, yoga, float tanks etc.

Om deze oefening echt in een stroomversnelling te brengen, raadde Zane aan om in een toestand van volledige ontspanning te komen voordat je je volgende trainingsdoel visualiseert. Voor Zane hadden zijn doelen duidelijk te maken met de Mr. Olympia wedstrijd en de lichaamsbouw die hij mee wilde nemen naar de wedstrijd. Voor anderen kan het een nieuw PR op de squat zijn of een nieuwe hardlooptijd. Het advies van Zane, en dit is al door veel BarBend-medewerkers herhaald, is om jezelf voor te stellen dat je dat doel regelmatig bereikt en er langzaam naartoe te werken.

Gecombineerd met Zane’s meditatieve benadering was zijn advies om zijn aandacht volledig op de oefening te richten. Zane verwoordde deze aanpak later in eenvoudige bewoordingen,

“Wanneer je een set gewichten uitvoert, is er niets anders …. Concentreer je op niets anders dan de sensatie, zelfs niet op de ademhaling. Als je een toestand hebt bereikt waarin je één bent met de set, zal je ademhaling synchroon lopen met de beweging… (30)

Deze totale concentratie is vaak waar bodybuilders naar verwijzen als ze het hebben over de verbinding tussen geest en spieren. Zane was zo onvermurwbaar over het belang van volledige concentratie dat hij vaak gewichten gebruikte die ver onder zijn maximum lagen bij bewegingen als de deadlift, squat of bankdrukken. In plaats daarvan gebruikte hij een relatief lichter gewicht dat, wanneer hij het met volle aandacht deed, hem veel betere resultaten gaf.(31)”

Voor trainees van vandaag is het advies opnieuw, recht door zee.

Geef je volledige aandacht aan de beweging die je doet.

Dit is geen oproep voor een perfecte vorm en langzame tempo’s, maar eerder voor trainees om te controleren en ervoor te zorgen dat ze de juiste spieren aanspreken. Een voor de hand liggend voorbeeld hiervan is halterstoten, die vaak worden gedomineerd door de onderrug, armen en schouders in plaats van de lats. Met behulp van Zane’s aanpak, kan een trainee een iets lichter gewicht gebruiken om de lats volledig in het spel te brengen.

Meditatie, visualisatie, en concentratie zijn ongetwijfeld een winnende combinatie, maar er was nog iets anders dat Zane uniek maakte – zijn vastberaden vasthouden aan zijn doelen. Op verschillende momenten in zijn carrière werd Zane door anderen, waaronder Joe Weider, aangemoedigd om zich te volumineus te ontwikkelen om zich qua omvang te meten met Arnold Schwarzenegger.(32) Dit advies druiste volledig in tegen Zane’s bodybuilding principes, die symmetrie boven pure massa verkozen.

Hoewel Zane fysiek zeker niet onder de indruk was, negeerde hij de roep om een ‘massamonster’ te worden en gaf hij er de voorkeur aan zijn lichaamsbouw geleidelijk aan te verbeteren en te verfijnen. Het was, zoals we hebben benadrukt, een winnende aanpak, hoewel één die tijd nodig had om vruchten af te werpen. Zane’s bezwaar tegen een grote hoeveelheid massa kwam voort uit het effect dat het zou hebben op de symmetrie van zijn lichaamsbouw.(33)

De les voor ons in 2020, is om de sterke en zwakke punten van onze lichaamsbouw te erkennen, of het nu esthetisch of structureel is.

Frank Zane Today

De bodybuildingsport heeft de afgelopen tien jaar een aantal behoorlijk radicale veranderingen ondergaan. Zowel fans als deelnemers hebben gevochten voor de oprichting van de lichaamsbouw- en fitnessdivisies. Terwijl de professionele bodybuilders in omvang zijn toegenomen, heeft een aanzienlijk aantal atleten ervoor gekozen zich te concentreren op symmetrie en vloeiendheid in plaats van op massa.

Ook individuen die zich ergeren aan het voorkomen van ‘bubbelbuiken’ in de zwaargewicht divisie hebben opgeroepen tot het opnemen van de iconische Zane vacuüm pose bij de Mr. Olympia. Zane’s naam valt in en uit deze debatten, maar zijn invloed is altijd aanwezig. Zane’s optredens op de Olympia hebben bij velen het idee gestold dat bodybuilding wordt gedefinieerd door slankheid, gespierdheid en symmetrie.

Nu hij 70 is, blijft Zane trainen en post hij zo nu en dan een foto van zijn huidige lichaamsbouw online, waarmee hij bewijst dat symmetrie nooit uit de mode raakt en ook dat de rest van ons zijn diëten op orde moet krijgen!

Frank Zane FAQs