Narcistische mensen komen in bijna elk scenario in onze samenleving voor. Het kan een bedrijfsleider zijn, onze collega en zelfs die middelbare scholier die al wijst op manieren van pester en manipulator. Tussen al dit spectrum van profielen en gedragingen is het meest extreme bewijs van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
De invloed van de Griekse mythologie op de psychologie zoals wij die kennen, is immens. Een van de bekendste referenties is ongetwijfeld die van de mythe van Narcissus, die naam gaf aan dit persoonlijkheidsprofiel en het klinische etiket dat het beschrijft. Herinneren wij ons het verhaal: Narcissus was een jongeman van onvergelijkelijke schoonheid die alle maagden afwees die op hem verliefd werden. Uiteindelijk werd hij door de goden gestraft: hij werd verliefd op zijn eigen beeltenis. Hij kon niet ophouden naar zijn spiegelbeeld te kijken, wierp zich in het water en stierf terwijl hij de prachtige bloem werd die zijn naam draagt.
In zekere zin is iets wat de oorspronkelijke bron van deze mythe ons laat begrijpen, dat onevenredige liefde voor zichzelf geen goed einde kan hebben. Narcistische persoonlijkheidsstoornis vormt een psychologische categorie die een reeks disfunctionele gedragingen beschrijft die men moet kennen. Eigenschappen, gedragingen en dynamieken die we niet altijd zo duidelijk waarnemen.
“Egoïsme is geen eigenliefde, maar een ongeordende passie voor zichzelf.”
“Egoïsme is geen eigenliefde, maar een ongeordende passie voor zichzelf.
Aristoteles-
Karakteristieken van narcistische mensen
Alle mensen hebben hun eigen unieke manier van zijn. Bovendien, als we een psychiatrisch handboek raadplegen, zouden we zien dat we een aantal kenmerken gemeen hebben met bepaalde persoonlijkheidsstoornissen. Zozeer zelfs dat de term narcist vaak te pas en te onpas wordt gebruikt om lastige familieleden, politici, lastige buren en zelfs millennials te beschrijven. Is narcisme nu zo wijdverbreid in de bevolking? Zijn er zoveel narcistische mensen als het lijkt?
In de eerste plaats is het belangrijk onderscheid te maken tussen dat kleine beetje “narcisme” dat we misschien allemaal hebben en dat eerder geassocieerd zou worden met eigenliefde, dat andere extremere gedrag en bewijs voor de ontwikkeling van een stoornis.
Pathologisch narcisme en aanpassingsproblemen
Narcistische persoonlijkheidsstoornis is een extreme en pathologische manifestatie van wat we allemaal kennen als narcisme. We hebben dus te maken met een realiteit die alleen kan worden gediagnosticeerd door een geestelijke gezondheidswerker.
Ook, en in verband met de vraag die hierboven werd gesteld, moet worden gezegd dat deze aandoening als zodanig iets meer dan 2% van de bevolking treft. We spreken dus van een profiel met aanpassings- en functioneringsproblemen voor hun dagelijks leven.
Narcistische mensen zijn ervan overtuigd dat zij superieur zijn aan anderen. Zij staan, in hun ogen, op dat voetstuk van volkomen onwerkelijkheid, waar zij zullen overgaan tot het systematisch vergelijken van zichzelf met de rest om hen allen beneden zichzelf te stellen.
Ook geven zij een onevenredig positief beeld van hun eigen persoon, overschatten zij hun capaciteiten en successen. Bovendien hebben zij voortdurend bewondering en goedkeuring van anderen nodig, voor wie zij weinig of geen empathie tonen. Dit gebrek aan emotionele binding met de mensen om hen heen is een van hun meest in het oog springende eigenschappen.
Kortom, voor een narcist is het eerst ik, dan ik en dan ik als laatste. Zij hebben de neiging anderen te zien als voorwerpen waar zij enig voordeel uit kunnen halen. In feite zullen ze alleen met je omgaan als ze je de moeite waard vinden, en omdat ze van plan zijn iets uit de relatie te halen.
Diagnostische criteria
Hoe weten we of we te maken hebben met een van deze narcisten? De DSM V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) stelt een diagnostisch criterium vast waarbij de volgende tekenen aanwezig moeten zijn:
Ze hebben een onevenredig gevoel van grandiositeit.
Ze hebben overdreven fantasieën over succes, macht, schoonheid of denkbeeldige liefde.
Denkt dat ze “speciaal” zijn en kan alleen worden begrepen of betrekking hebben op anderen die speciaal zijn of van hoge status.
Eist overdreven bewondering.
Is pretentieus, verwacht gunst deals of dat hun verwachtingen automatisch worden voldaan.
Uitbuit anderen in hun relaties, aarzelt niet om te manipuleren om hun doelen te bereiken.
Breekt empathie: herkent of identificeert zich niet met de gevoelens en behoeften van anderen.
Benijdt vaak anderen of gelooft dat anderen hem/haar benijden.
Vertoont arrogant en hooghartig gedrag en attitudes.
Al deze dynamieken vertalen zich in een duidelijke moeilijkheid bij het aangaan van gezonde relaties, gezien haar gebrek aan empathie en haar hoge egocentrisme.
Zelden zal een narcistisch persoon er echter hulp voor vragen. Hij of zij zal eerder klagen over anderen en zelfs over andere soorten problemen: stress, bezorgdheid, prikkelbaarheid, enzovoort. Helaas is de narcist zich niet bewust van zijn eigen tekortkoming.
“Alleen goed zijn voor jezelf is nergens goed voor zijn.”
“Alleen goed zijn voor jezelf is nergens goed voor zijn.
-Voltaire-
Laag gevoel van eigenwaarde bij narcistische mensen (en dan nog wat)
We weten al dat narcisme op een spectrum valt, waarbij de stoornis zeker aan de meer extreme kant zit. Nu kunnen we ons de volgende vraag stellen: wat zit er achter narcistische mensen? Waar zou de oorsprong van deze klinische aandoening liggen?
Er zijn veel stemmen die ons vertellen dat achter dit gedrag dat ten grondslag ligt aan narcisme een laag gevoel van eigenwaarde schuilgaat; vandaar dat zij voortdurend waardering nodig hebben en niet in staat zijn kritiek te aanvaarden.
We kunnen echter nog een stapje verder gaan en het hebben over een nieuwe verklaring. Dr. Steven Huprich, voorzitter van de International Society for the Study of Personality Disorders en professor aan de Universiteit van Detroit, spreekt van een verkapte depressie.
Narcistische mensen hebben een obsessieve behoefte om hun grootheid te laten verifiëren door de wereld om hen heen. Als ze het niet merken, vertonen ze woede en zelfs agressie. Dit zijn defensieve reacties die vaak, de lijn naar depressie trekken.
Aan de andere kant is het interessant om te weten dat Huprich een concept heeft ontwikkeld dat perfect bij dit type profiel past. Het is kwaadaardige eigenwaarde. Dat wil zeggen, zij getuigen van een hele constellatie van gedragingen die schommelen tussen zelfdestructieve persoonlijkheid, masochisme en depressie.
Bij gebrek aan nieuwe conclusies in deze lijn van het werk, zullen wij zeker bij dit interessante idee blijven. Tot zover de mythe van Narcissus: buitensporige liefde voor zichzelf brengt meestal geen goede gevolgen met zich mee.
Denk je een narcistisch persoon te kennen? Heb je ooit een relatie met zo iemand gehad?
