Imperfecte markt

Wat is een imperfecte markt?

Een imperfecte markt is een economische markt die niet voldoet aan de strenge normen van de hypothetische perfect of zuiver concurrerende markt. Zuivere of perfecte concurrentie is een abstracte, theoretische marktstructuur waarin aan een reeks criteria wordt voldaan. Aangezien alle reële markten buiten het spectrum van het model van perfecte concurrentie vallen, kunnen alle reële markten als onvolmaakte markten worden geclassificeerd.

In een onvolmaakte markt kunnen individuele kopers en verkopers de prijzen en de productie beïnvloeden, is er geen volledige openbaarmaking van informatie over producten en prijzen, en zijn er hoge barrières voor het betreden of verlaten van de markt.

Een perfecte markt wordt gekenmerkt door perfecte concurrentie, marktevenwicht en een onbeperkt aantal kopers en verkopers.

Inzicht in imperfecte markten

Alle markten in de echte wereld zijn imperfect. De studie van echte markten wordt dus altijd beïnvloed door concurrentie om marktaandeel, hoge toetredings- en uittredingsdrempels, verschillende producten en diensten, prijzen die door prijsmakers worden bepaald in plaats van door vraag en aanbod, onvolmaakte of onvolledige informatie over producten en prijzen, en een klein aantal kopers en verkopers.

Zo beschikken handelaren op de financiële markt bijvoorbeeld niet over perfecte of zelfs maar identieke kennis over financiële producten. De handelaren en de activa op een financiële markt zijn niet volmaakt homogeen. Nieuwe informatie wordt niet onmiddellijk doorgegeven, en er is een beperkte reactiesnelheid.

Wanneer economen de implicaties van de economische activiteit bestuderen, gebruiken zij alleen modellen van volmaakte concurrentie. De term onvolmaakte markt is dan ook enigszins misleidend. De meeste mensen zullen ervan uitgaan dat een imperfecte markt zeer gebrekkig of onwenselijk is. Dit is echter niet altijd het geval. Het scala aan marktonvolkomenheden is net zo breed als dat van alle reële markten – sommige zijn veel efficiënter of minder efficiënt dan andere.

Gevolgen van imperfecte markten

Niet alle marktonvolkomenheden zijn onschadelijk of natuurlijk. Er kunnen zich situaties voordoen waarin te weinig verkopers een te groot deel van één markt beheersen, of wanneer de prijzen zich niet adequaat aanpassen aan wezenlijke veranderingen in de marktomstandigheden. Het merendeel van de economische discussies vindt zijn oorsprong in deze gevallen.

Sommige economen stellen dat iedere afwijking van het model van de volmaakte mededinging overheidsingrijpen rechtvaardigt, ten einde een grotere doelmatigheid van de produktie of de distributie te bevorderen. Dergelijke interventies kunnen de vorm aannemen van monetair beleid, fiscaal beleid, of marktregulering. Een veel voorkomend voorbeeld van dergelijk interventionisme is de antitrustwetgeving, die expliciet is afgeleid van de theorie van de perfecte concurrentie.

Andere economen stellen dat overheidsingrijpen niet altijd nodig is om imperfecte markten te corrigeren. De reden hiervoor is dat het overheidsbeleid ook imperfect is en dat overheidsactoren wellicht niet over de juiste prikkels of informatie beschikken om correct in te grijpen. Tenslotte betogen veel economen dat overheidsingrijpen op markten zelden of nooit gerechtvaardigd is. Met name de Oostenrijkse school en de Chicago school wijten veel imperfecties van de markt aan foutieve overheidsinterventie.

Soorten imperfecte markten

Wanneer aan ten minste één voorwaarde van een perfecte markt niet wordt voldaan, kan dit leiden tot een imperfecte markt. Elke bedrijfstak kent wel een vorm van imperfectie. Imperfecte concurrentie komt voor in de volgende structuren:

Monopolie

Dit is een structuur waarin er slechts één (dominante) verkoper is. De door deze entiteit aangeboden producten zijn niet substitueerbaar. Deze markten kennen hoge toetredingsdrempels en één verkoper die de prijzen van goederen en diensten bepaalt. De prijzen kunnen veranderen zonder de consument daarvan op de hoogte te stellen.

Oligopolie

In deze structuur zijn er veel kopers, maar weinig verkopers. Deze paar spelers op de markt kunnen anderen de toegang ontzeggen. Zij kunnen samen de prijzen vaststellen of, in het geval van een kartel, neemt er slechts één het voortouw om de prijs voor goederen en diensten te bepalen terwijl de anderen volgen.

Monopolistische concurrentie

In monopolistische concurrentie zijn er veel verkopers die soortgelijke producten aanbieden die niet kunnen worden gesubstitueerd. De bedrijven concurreren met elkaar en zijn prijsbepalers, maar hun individuele beslissingen hebben geen invloed op de andere.

Monopsonie en Oligopsonie

Deze structuren hebben veel verkopers, maar weinig kopers. In beide gevallen is het de koper die de marktprijzen manipuleert door bedrijven tegen elkaar uit te spelen.

Imperfecte markten vs. perfecte markten

Perfecte markten worden gekenmerkt door het volgende:

• Een onbeperkt aantal kopers en verkopers.
• Identieke of substitueerbare producten.
• Geen belemmeringen voor markttoetreding of -uittreding.
• Kopers beschikken over volledige informatie over producten en prijzen.
• Ondernemingen zijn prijsnemers, wat betekent dat zij geen macht hebben om prijzen vast te stellen.

In werkelijkheid kan geen enkele markt ooit een onbeperkt aantal kopers en verkopers hebben. Economische goederen op elke markt zijn heterogeen, niet homogeen, zolang er meer dan één producent bestaat. Op een imperfecte markt wordt de voorkeur gegeven aan een gevarieerd aanbod van goederen en smaken.

Perfecte markten zijn weliswaar onmogelijk te verwezenlijken, maar nuttig omdat zij ons helpen de logica van prijzen en economische prikkels te doordenken. Het is echter een vergissing om te proberen de regels van de perfecte concurrentie te extrapoleren naar een realistisch scenario. Van meet af aan rijzen er logische problemen, met name het feit dat het voor een zuiver concurrerende industrie onmogelijk is om vanuit een andere positie een evenwichtstoestand te bereiken. Volmaakte mededinging kan dus alleen theoretisch worden verondersteld – zij kan nooit dynamisch worden bereikt.