Inleiding tot de literatuur

Samenvatting

We hebben vele stromingen van literaire kritiek onder de loep genomen. Hier vindt u een diepgaande blik op een van deze stromingen: Reader-Response.

Het doel van Reader-Response

Kritiseer met voorbeelden

De structuur van een Reader-Response Essay

Key Takeaways

• In een leesreactie is de lezer essentieel voor de betekenis van een tekst, want hij of zij brengt de tekst tot leven.
• Het doel van een leesreactie is het onderzoeken, verklaren en verdedigen van je persoonlijke reactie op een tekst.
• Wanneer je een leesreactie schrijft, schrijf dan als een ontwikkelde volwassene die zich richt tot andere volwassenen of collega-geleerden.
• Als beginnend geleerde moet je voorzichtig zijn met het bekritiseren van een tekst als “saai,” “gek,” of “saai.” Als je toch kritiek levert, baseer je kritiek dan op de principes en de vorm van de tekst zelf.
• De uitdaging van een lezersantwoord is om te laten zien hoe jij je met de tekst verbonden voelt.

Voorbeelden

Voorbeeld van een lezersantwoord

To Misread or to Rebel: A Woman’s Reading of “The Secret Life of Walter Mitty”

In zijn eenvoudigste vorm is lezen “een activiteit die wordt geleid door de tekst; deze moet worden verwerkt door de lezer, die vervolgens op zijn beurt wordt beïnvloed door wat hij heeft verwerkt” (Iser 63). De tekst is het kompas en de kaart, de lezer is de ontdekkingsreiziger. De ontdekkingsreiziger kan echter niet voorbijgaan aan de onverwachte keien op het pad die hij of zij tijdens de reis tegenkomt en die niet op de kaart staan. Zo komt ook de vrouwelijke lezer niet tot de tekst zonder invloeden van buitenaf. Zij komt met haar ervaringen als vrouw – een beroepsvrouw, een gescheiden vrouw, een alleenstaande moeder. Haar lezen wordt dus beïnvloed door haar ervaringen. Wanneer zij dus een stuk literatuur leest als “The Secret Life of Walter Mitty” van James Thurber, waarin een zeer negatief beeld wordt geschetst van de vrouw van Mitty, wordt de vrouwelijke lezer gedwongen om ofwel het verhaal verkeerd te lezen en Mrs. Mitty te accepteren als een dominante, moederlijke echtgenote, of zich te verzetten tegen dat beeld en boos te worden op de maatschappij die haar zo ziet.

Door reeds bestaande socioseksuele normen zien vrouwen personages, familiestructuren, zelfs maatschappelijke structuren van onderaf als een onderdrukte groep, in plaats van vanuit een machtige positie aan de top, zoals mannen doen. Zoals Louise Rosenblatt stelt: “De neiging van een lezer tot identificatie zal zeker worden geleid door onze preoccupaties op het moment dat we lezen. Onze problemen en behoeften kunnen ons ertoe brengen ons te concentreren op die personages en situaties waardoor we de bevredigingen, de evenwichtige visie, of misschien alleen maar de ondubbelzinnige motieven kunnen bereiken die in ons eigen leven onbereikbaar zijn” (38). Een vrouwelijke lezer die zich geketend voelt door haar rol als huisvrouw zal zich eerder identificeren met een individu dat onderdrukt wordt of zich opgesloten voelt dan de uitvoerende echtgenoot van de lezer dat is. Evenzo zal een vrouw die geen kinderen kan krijgen wellicht emotioneler reageren op een verhaal over de dood van een kind dan een vrouw die geen kinderen wil. Maar als het perspectief van een vrouw niet overeenkomt met dat van de mannelijke auteur wiens werk ze leest, wordt een vrouwelijke lezer die gevormd is door een door mannen gedomineerde maatschappij gedwongen de tekst verkeerd te lezen, en reageert ze op de “woorden op de pagina op de ene manier in plaats van op de andere, omdat ze werkt volgens dezelfde set regels die de auteur gebruikte om ze te genereren” (Tompkins xvii). Door het perspectief van de auteur te accepteren en de tekst te lezen zoals hij bedoeld heeft, wordt de vrouwelijke lezer gedwongen haar eigen, vrouwelijke perspectief te negeren. Dit leidt op zijn beurt tot een concept dat “asymmetrische contingentie” wordt genoemd, en dat door Iser wordt omschreven als dat wat zich voordoet “wanneer partner A zijn pogingen opgeeft om zijn eigen gedragsplan uit te voeren en zonder weerstand dat van partner B volgt. Hij past zich aan en wordt opgeslokt door de gedragsstrategie van B” (164). Met dit argument wordt het duidelijk dat een vrouwelijke lezer (partner A) die geconfronteerd wordt met een tekst die geschreven is door een man (partner B), hoogstwaarschijnlijk zal toegeven aan het perspectief van de schrijver en daardoor gedwongen wordt de tekst verkeerd te lezen. Of ze kan in opstand komen tegen de tekst en een boze, feministische stem verheffen als protest.

James Thurber is, in de ogen van de meeste literaire critici, een van de belangrijkste Amerikaanse humoristen van de 20e eeuw, en zijn korte verhaal “The Secret Life of Walter Mitty” wordt verondersteld “een belangrijke periode te hebben ingeluid … waarin het individu zichzelf kan handhaven … een geschikte manier om rigide vormen aan te vallen” (Elias 432). De rigide vorm in Thurber’s verhaal is mevrouw Mitty, de vrouw van de hoofdpersoon. Zij wordt door Walter Mitty afgeschilderd als een verschrikkelijke, moederlijke zeurpiet. Om aan haar voortdurende gejammer te ontsnappen, fantaseert hij in fantastische dagdromen die hem wegvoeren van de stem van mevrouw Mitty. Toch onderbreekt ze herhaaldelijk zijn mijmeringen en Mitty reageert op haar alsof ze “een grove onbekende is, als een vreemde vrouw die naar hem had geschreeuwd in de menigte” (286). Niet alleen is zijn vrouw vervelend voor hem, maar ze is ook afstandelijk en verwijderd van waar hij om geeft, als een vreemde. Als ze tegen hem praat, lijkt dat op de manier waarop een moeder tegen een kind zou praten. Mevrouw Mitty vraagt bijvoorbeeld: “Waarom heb je je handschoenen niet aan? Ben je je handschoenen kwijt? Walter Mitty greep in een zak en haalde de handschoenen tevoorschijn. Hij deed ze aan, maar nadat zij zich had omgedraaid en het gebouw in was gegaan en hij door was gereden voor een rood licht, deed hij ze weer uit” (286). De zorg van mevrouw Mitty voor de gezondheid van haar man wordt gezien als gezeur tegen Walter Mitty, en het publiek is geamuseerd dat hij reageert als een kind en het tegenovergestelde doet van wat mevrouw Mitty van hem vraagt. Tenslotte, de duidelijkste manier waarop mevrouw Mitty wordt afgeschilderd als een lastige echtgenote is aan het eind van het stuk, wanneer Walter, wachtend op zijn vrouw om de winkel te verlaten, zich voorstelt dat hij voor “het vuurpeloton staat; rechtop en onbeweeglijk, trots en minachtend, Walter Mitty de Ongeslagene, ondoorgrondelijk tot het laatst” (289). Mevrouw Mitty wordt niet alleen afgeschilderd als een bemoederende, lastige kip, maar ze wordt uiteindelijk ook beschreven als datgene wat de dood van Walter Mitty zal betekenen.

Mevrouw Mitty is een directe literaire afstammeling van de eerste vrouw die werd gestereotypeerd als een zeurende echtgenote, Dame Van Winkle, de creatie van de Amerikaanse schrijver, Washington Irving. Evenzo is Walter Mitty een afspiegeling van zijn dromende voorganger, Rip van Winkle, die honderd jaar lang in een diepe slaap valt en tot zijn opluchting wakker wordt met de mededeling dat zijn zeurende vrouw is overleden. Judith Fetterley legt in haar boek The Resisting Reader uit hoe een dergelijk beeld van vrouwen een vrouw die “Rip Van Winkle” en andere dergelijke verhalen leest, dwingt “zichzelf buiten te sluiten van de ervaring van het verhaal”, zodat ze “het verhaal niet kan lezen zonder te worden aangevallen door de negatieve beelden van vrouwen die erin worden gepresenteerd” (10). Het resultaat lijkt te zijn dat een vrouwelijke lezer van een verhaal als “Rip Van Winkle” of “The Secret Life of Walter Mitty” ofwel wordt buitengesloten van de tekst, ofwel de negatieve vrouwbeelden accepteert die in het verhaal worden neergezet. Zoals Fetterley opmerkt: “Het gevolg voor de vrouwelijke lezer is een verdeeld zelf. Van haar wordt gevraagd zich te identificeren met Rip en tegen zichzelf, het beminnelijke geslacht te minachten en zich net zo te gedragen, te lachen om Dame Van Winkle en te accepteren dat zij ‘vrouw’ vertegenwoordigt, tegelijkertijd zowel onderdrukker als onderdrukte te zijn, en uiteindelijk te beseffen dat zij geen van beide is” (11). Een vrouw wordt dus gedwongen de tekst verkeerd te lezen en “de vrouw als schurk”, zoals Fetterley het noemt, te accepteren, of zich te verzetten tegen zowel het verhaal als de boodschap ervan.

Dus hoe reageert een vrouwelijke lezer op dit beeld van mevrouw Mitty? Als ze Isers bewering zou volgen, zou ze zich neerleggen bij het mannelijke standpunt van de auteur. Ze zou met Mitty meeleven, zoals Thurber wil, en in haar eigen leven dominante vrouwen zien die op mevrouw Mitty lijken. Misschien ziet ze haar moeder en herinnert ze zich al die keren dat die zeurde over het dichtritsen van haar jas tegen de bittere winterwind. Of de vrouwelijke lezer kan mevrouw Mitty identificeren met haar controlerende schoonmoeder en grinniken om Mitty’s pogingen om aan haar controle te ontsnappen, net zoals haar man probeert te ontsnappen aan de kritiek en controle van zijn eigen moeder. De ideale vrouwelijke lezeres van Iser zou ongetwijfeld naar haar eigen positie als moeder en echtgenote kijken en zweren nooit zo’n dominante persoon te worden. Deze lezeres zou het waarschijnlijk ook eens zijn met een criticus die zegt dat “Mitty een vrouw heeft die het gezag belichaamt van een maatschappij waarin de echtgenoot niet kan functioneren” (Lindner 440). Zij zou de fouten kunnen zien in een relatie die te veel gecontroleerd wordt door een vrouw en erkennen dat een man zich belangrijk en dominant moet voelen in zijn relatie met zijn vrouw. Men zou kunnen zeggen dat de vrouwelijke lezer het volledig eens is met Thurber’s portret van de dominante vrouw. De vrouwelijke lezer zou de tekst gewoon verkeerd kunnen lezen.

Of, de vrouwelijke lezer zou zich tegen de tekst kunnen verzetten. Zij zou mevrouw Mitty kunnen zien als een vrouw die haar best doet om haar man goed en verzorgd te houden. Zij zou Walter kunnen zien als een man met een vluchtige greep op de werkelijkheid, die dagdroomt dat hij een gevechtspiloot is, een briljant chirurg, een wapenexpert of een militaire held, terwijl hij in werkelijkheid een slechte chauffeur is met een trage reactietijd op een groen verkeerslicht. De vrouwelijke lezer zou critici van Thurber kunnen lezen die zeggen dat Mitty, door zijn vrouw toe te staan hem te domineren, een “non-held wordt in een beschaving waarin vrouwen de strijd der seksen aan het winnen zijn” (Hasley 533) en kwaad kunnen worden dat de strijd van een vrouw voor gelijkheid slechts wordt gezien als een strijd tussen de seksen. Zij zou Walter’s dagdromen kunnen lezen als een poging om zijn vrouw te domineren, omdat al zijn fantasieën draaien om hem in de traditionele machtsrollen. Dit zou, voor de meeste vrouwen, woede opwekken bij Mitty (en indirect bij Thurber) voor het creëren en promoten van een maatschappij die gelooft dat vrouwen onderdanig moeten blijven aan mannen. Vanuit het gezichtspunt van de man wordt het een strijd tussen de seksen. In de ogen van een vrouw is haar lezen gewoon een strijd voor gelijkheid binnen de tekst en in de wereld daarbuiten die de tekst weerspiegelt.

Het is zeker dat vrouwen “The Secret Life of Walter Mitty” verkeerd hebben gelezen. Ik deed het. Aanvankelijk wenste ik dat mevrouw Mitty Walter gewoon rustig zou laten dagdromen. Maar nadat ik het verhaal opnieuw had gelezen en aandacht had geschonken aan het portret van mevrouw Mitty, realiseerde ik me dat het noodzakelijk is dat vrouwen in opstand komen tegen de teksten die hen zouden onderdrukken. Door een tekst verkeerd te lezen, begrijpt de vrouwelijke lezer deze op een manier die conventioneel en aanvaardbaar is voor de literaire wereld. Maar daarmee distantieert zij zich ook van de tekst, die zij niet volledig omarmt of de betekenis ervan in haar leven. Door zich tegen de tekst te verzetten, moet de vrouwelijke lezer niet alleen het standpunt van de auteur en het mannelijke publiek begrijpen, maar ook haar eigen mening formuleren en een soort dialoog tussen de tekst en haarzelf tot stand brengen. Verzet tegen de tekst en de stereotypen stimuleert een actieve dialoog tussen de vrouw en de tekst, die op zijn beurt garant staat voor een actieve en (hoogstwaarschijnlijk) boze lezersreactie. Ik werd een zich verzettende lezer.

Works Cited

Elias, Robert H. “James Thurber: The Primitive, the Innocent, and the Individual.” Hedendaagse Literaire Kritiek. Vol. 5. Ed. Dedria Bryfonski. Detroit: Gale Research, 1980. 431-32. Print.

Fetterley, Judith. De Weerbarstige Lezer. Bloomington: Indiana UP, 1978. Print.

Hasley, Louis. “James Thurber: Artist in Humor.” Hedendaagse Literaire Kritiek. Vol. 11. Ed. Dedria Bryfonski. Detroit: Gale Research, 1980. 532-34. Print.

Iser, Wolfgang. De daad van het lezen: A Theory of Aesthetic Response. Baltimore: Johns Hopkins UP, 1981. Print.

Lindner, Carl M. “Thurber’s Walter Mitty-The Underground American Hero.” Hedendaagse Literaire Kritiek. Vol. 5. Ed. Dedria Bryfonski. Detroit: Gale Research, 1980. 440-41. Print.

Rosenblatt, Louise M. Literatuur als verkenning. New York: MLA, 1976. Print.

Thurber, James. “Het geheime leven van Walter Mitty.” Literatuur: An Introduction to Critical Reading. Ed. William Vesterman. Fort Worth: Harcourt Brace, 1993. 286-89. Print.

Tompkins, Jane P. “An Introduction to Reader-Response Criticism.” Reader Response Criticism: From Formalism to Post-Structuralism. Ed. Jane P. Tompkins. Baltimore: Johns Hopkins UP, 1980. ix-xxvi. Print.