Inleiding tot de Sociologie

Bureaucratieën

Bureaucratieën zijn een ideaal type van formele organisatie. De pionierssocioloog Max Weber karakteriseerde een bureaucratie in de volksmond als een organisatie met een hiërarchie van autoriteiten, een duidelijke arbeidsverdeling, expliciete regels en onpersoonlijkheid (1922). Mensen klagen vaak over bureaucratieën – ze worden traag, aan regels gebonden, moeilijk te navigeren en onvriendelijk genoemd. Laten we eens kijken naar termen die een bureaucratie definiëren om te begrijpen wat ze betekenen.

Hiërarchie van autoriteit verwijst naar het aspect van bureaucratie dat een individu of kantoor de leiding geeft over een ander, die op haar beurt verantwoording moet afleggen aan haar eigen superieuren. Als werknemer bij Walmart bijvoorbeeld, wijst uw ploegchef u taken toe. Je ploegchef legt verantwoording af aan zijn filiaalchef, die verantwoording moet afleggen aan haar regiomanager, en zo verder in een bevelsstructuur, tot aan de CEO, die verantwoording moet afleggen aan de bestuursleden, die op hun beurt verantwoording afleggen aan de aandeelhouders. Iedereen in deze bureaucratie volgt de hiërarchie.

Een duidelijke arbeidsverdeling verwijst naar het feit dat binnen een bureaucratie elk individu een gespecialiseerde taak heeft uit te voeren. Hoogleraren psychologie geven bijvoorbeeld les in psychologie, maar zij proberen niet studenten te voorzien van formulieren voor financiële hulp. In dit geval is er sprake van een duidelijke en zinvolle scheiding. Maar hoe zit het in een restaurant waar het eten vaststaat in de keuken en een hostess in de buurt staat te sms’en op haar telefoon? Haar taak is om klanten te bedienen, niet om eten af te leveren. Is dit een slimme taakverdeling?

Het bestaan van expliciete regels heeft betrekking op de manier waarop regels zijn opgesteld, opgeschreven en gestandaardiseerd. Op uw hogeschool of universiteit staan de richtlijnen voor studenten bijvoorbeeld in het studentenhandboek. Naarmate de technologie verandert en campussen te maken krijgen met nieuwe problemen als cyberpesten, identiteitsdiefstal en andere actuele thema’s, proberen organisaties ervoor te zorgen dat hun expliciete regels deze nieuwe onderwerpen bestrijken.

Ten slotte worden bureaucratieën ook gekenmerkt door onpersoonlijkheid, waardoor persoonlijke gevoelens uit professionele situaties worden gehaald. Dit kenmerk is tot op zekere hoogte voortgekomen uit de wens om organisaties te beschermen tegen vriendjespolitiek, achterkamertjespolitiek en andere vormen van vriendjespolitiek, en tegelijkertijd klanten en anderen die door de organisatie worden bediend te beschermen. Onpersoonlijkheid is een poging van grote formele organisaties om hun leden te beschermen. Grote bedrijfsorganisaties zoals Walmart positioneren zich vaak als bureaucratieën. Dit stelt hen in staat om op effectieve en efficiënte wijze grote aantallen klanten snel en met betaalbare producten te bedienen. Dit resulteert in een onpersoonlijke organisatie. Klanten klagen vaak dat winkels als Walmart weinig geven om individuen, andere bedrijven en de gemeenschap in het algemeen.

Bureaucratieën zijn, althans in theorie, meritocratieën, wat betekent dat aanname en promotie gebaseerd zijn op bewezen en gedocumenteerde vaardigheden, in plaats van op vriendjespolitiek of willekeurige keuze. Om toegelaten te worden tot een prestigieuze universiteit, moet je goed presteren op de SAT en een indrukwekkend cijferlijst hebben. Om advocaat te worden en cliënten te vertegenwoordigen, moet je je rechtenstudie afronden en slagen voor het bar-examen. Natuurlijk zijn er veel goed gedocumenteerde voorbeelden van succes van mensen die niet via de traditionele meritocratieën zijn doorgestroomd. Denk aan technologiebedrijven met oprichters die van de universiteit afkwamen, of artiesten die beroemd werden nadat een YouTube-video viral ging. Hoe goed denk je dat gevestigde meritocratieën talent identificeren? Rijke gezinnen huren bijlesgevers, interviewcoaches, testvoorbereidingsdiensten en consultants in om hun kinderen naar de beste scholen te helpen. Dit begint al op de kleuterschool in New York City, waar de concurrentie om de hoogst aangeschreven scholen bijzonder hevig is. Geven deze scholen, waarvan vele overvloedige beurzenfondsen hebben die bedoeld zijn om de school democratischer te maken, werkelijk alle kandidaten een eerlijke kans?

Er zijn verschillende positieve aspecten aan bureaucratieën. Zij zijn bedoeld om de efficiëntie te verbeteren, gelijke kansen te waarborgen en ervoor te zorgen dat de meeste mensen kunnen worden bediend. En er zijn momenten dat rigide hiërarchieën nodig zijn. Maar vergeet niet dat veel van onze bureaucratieën groot werden in dezelfde tijd dat ons schoolmodel werd ontwikkeld – tijdens de Industriële Revolutie. Jonge arbeiders werden opgeleid, en organisaties werden gebouwd voor massaproductie, lopendebandwerk, en fabrieksbanen. In deze scenario’s was een duidelijke hiërarchie van cruciaal belang. Nu, in het informatietijdperk, kunnen dit soort rigide training en het volgen van protocollen in feite zowel de productiviteit als de efficiency verminderen.

De werkplek van vandaag vereist een hoger tempo, meer probleemoplossing en een flexibele benadering van het werk. Te veel vasthouden aan expliciete regels en een arbeidsverdeling kan een organisatie achterop doen raken. En helaas kunnen bureaucratieën, eenmaal gevestigd, een eigen leven gaan leiden. Misschien heeft u wel eens gehoord van de uitdrukking “trying to turn a tanker around mid-ocean”, die verwijst naar de moeilijkheden om van richting te veranderen bij iets dat groot en vastgeroest is. Staatsregeringen en de huidige begrotingscrises zijn voorbeelden van deze uitdaging. Het is bijna onmogelijk om snel veranderingen door te voeren, waardoor staten jaar na jaar met steeds onevenwichtiger begrotingen blijven zitten. Tenslotte zijn bureaucratieën, zoals gezegd, gegroeid als instellingen in een tijd waarin bevoorrechte blanke mannen alle macht in handen hadden. Hoewel ogenschijnlijk gebaseerd op meritocratie, kunnen bureaucratieën het bestaande machtsevenwicht bestendigen door alleen de verdienste in traditioneel mannelijke en bevoorrechte paden te erkennen.

Michels (1911) suggereerde dat alle grote organisaties worden gekenmerkt door de IJzeren Regel van Oligarchie, waarin een hele organisatie wordt geregeerd door een paar elites. Denkt u dat dit waar is? Kan een grote organisatie samenwerken?