Noem de medische aandoening ADHD en je krijgt een beeld van een zenuwachtig, spraakzaam en soms impulsief kind of tiener. Maar wist je dat niet iedereen ADHD ontgroeit en dat je het ook als volwassene kunt hebben? DHD staat voor attention deficit hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit). Klassieke symptomen in de kindertijd zijn onoplettendheid, ongeorganiseerd, impulsief, hyperactief en snel afgeleid zijn. Men denkt dat ongeveer 10% van de kinderen deze stoornis heeft. Bij volwassenen komt ADHD veel minder vaak voor, bij ongeveer 5% van de volwassenen.
Onderzoek toont aan dat als je als kind geen ADHD had, het hoogst onwaarschijnlijk is dat je er als volwassene plotseling mee te maken krijgt. Sommige auteurs beweren dat er een aanzienlijk aantal ADHD-gevallen bij volwassenen is, maar dat is twijfelachtig. Het is waarschijnlijker dat de diagnose in de kindertijd werd gemist omdat de symptomen niet zo duidelijk waren of omdat deze kinderen een superieure intelligentie hadden, waardoor ze op school konden functioneren ondanks de ongediagnosticeerde ADHD. Dit is gebaseerd op een 16 jaar durende follow-up van de Multimodal Treatment Study of ADHD (MTA), waarbij meer dan 200 kinderen tot de leeftijd van 25 jaar zijn gevolgd die in het begin geen ADHD hadden, evenals meer dan 400 die dat wel hadden.
Hoe ziet volwassen ADHD eruit?
Als je als kind gediagnosticeerd bent met ADHD, is de kans groot dat je symptomen in de loop der tijd zijn afgenomen of veranderd. Hyperactiviteit heeft de neiging af te nemen naarmate je ouder wordt, en verandert vaak in een innerlijke rusteloosheid die niet duidelijk is voor een toevallige waarnemer. Tekenen kunnen zijn dat u tijdens een saaie vergadering vaak de tijd controleert of dat u overdreven praat, maar op een beleefdere manier dan wanneer u voortdurend in de rede valt, zoals in uw jeugd. Onoplettende symptomen kunnen hardnekkiger en duidelijker zijn, zoals fouten maken op het werk. En wat vergeetachtigheid betreft, kan het gaan om het niet betalen van rekeningen of het voortdurend kwijtraken van sleutels of een bril. Terwijl een kind vrienden kan verslijten en moeite heeft om ze te houden, kan een volwassene met ADHD te maken krijgen met echtscheiding.
Zowel genetica als leefstijlfactoren spelen een rol bij wie er kans heeft op ADHD. Er is een grote genetische bijdrage, maar genen komen alleen tot uiting door interactie met de omgeving, waaronder keuzes in levensstijl. Sommige genen kunnen je kwetsbaarder maken voor giftige stoffen of gevoelig voor bepaalde voedingsmiddelen of additieven. Andere kunnen je gevoeliger maken voor verstoring van de slaapcyclus en/of het blauwe licht van elektronische beeldschermen. Slaaptekort kan ADHD nabootsen en reeds aanwezige ADHD verergeren, net als gebrek aan beweging en voedingstekorten.
Wat te doen aan volwassen ADHD
Het hierboven genoemde MTA-onderzoek toont aan dat 60% van de onderzochte personen op volwassen leeftijd weliswaar ADHD-symptomen had, maar dat sommigen er geen last meer van hadden. Dat is de sleutel – als je gestrest bent of moeite hebt om te functioneren vanwege je ADHD, is het tijd om professionele hulp te zoeken. Het kan zijn dat je dezelfde medicatie neemt als je kind, maar de reactie kan anders zijn. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je iets beter reageert op amfetamine dan op methylfenidaat of beter op een antidepressivum dan toen je een kind was. Het kan ook nuttig zijn om cognitieve gedragstherapie of coaching door een professional te overwegen. Als je goede gewoontes ontwikkelt voor dingen die automatisch (d.w.z. gewoontegetrouw) kunnen worden afgehandeld, zoals dingen altijd op dezelfde plaats leggen of een rekening betalen zodra die komt, hoef je niet op die dingen te letten, zodat moeite met opletten niet zo’n handicap is. Het goede nieuws is dat ADHD meestal niet zo ernstig is als in de kindertijd, hanteerbaar kan zijn met de juiste hulp en kan inspelen op opties die voor kinderen niet beschikbaar zijn, zoals van baan veranderen.
L. Eugene Arnold is psychiater aan The Ohio State University Wexner Medical Center en emeritus hoogleraar aan The Ohio State University College of Medicine.