6 januari staat in de hele wereld bekend als Driekoningen, maar voor Italiaanse kinderen is het feest dat bekend staat als “La Befana” het belangrijkste. Traditioneel is dit de dag waarop een oudere, heksachtige vrouw huizen bezoekt en cadeautjes achterlaat voor braaf opgevoede kinderen – een soort tweede kerstdag. Het is een van de meest geliefde Italiaanse tradities, maar wie is La Befana precies?
De oorsprong van La Befana
La Befana wordt meestal afgebeeld als een zeer oude vrouw – toepasselijk, aangezien ze zelfs ouder is dan Babbo Natale (de Kerstman). La Befana vliegt al minstens sinds de 13e eeuw rond op haar bezemsteel, en de oudste oorsprong van de legende kan zelfs worden teruggevoerd op heidense feesten in het oude Rome. In andere landen zijn er overeenkomstige figuren, zoals de Germaanse godin Holda, of Perchta in de Alpenfolklore; net als La Befana zijn zij vrouwelijke personificaties van de winter. Er zijn een paar interessante parallellen tussen heidense rituelen in het oude Rome en de huidige Befana. De Romeinen vierden de dood en de wedergeboorte van de natuur op de twaalfde nacht na de winterzonnewende – met andere woorden, rond 6 januari. Moeder Natuur nam ook de vorm aan van een vrouw die over de velden vloog en een overvloedige oogst in het komende jaar beloofde. La Befana is ook een vliegende vrouw – dat is zeker geen toeval!
De naam “befana” komt van “epifania” (epifanie). De heidense oorsprong van het personage was aanvankelijk problematisch voor de katholieke kerk, maar in de loop der jaren werd La Befana geleidelijk aan geaccepteerd. In één versie van de legende maakt ze zelfs deel uit van het verhaal over de geboorte van Christus. De drie wijzen klopten aan bij een oude vrouw en vroegen haar of zij hen wilde vergezellen op de reis om de pasgeboren Christus te bezoeken. De vrouw weigerde, zei dat ze te veel werk te doen had, maar kreeg later spijt van haar keuze. Sindsdien bezoekt ze kinderen en vult ze hun sokken met geschenken en lekkernijen, terwijl ze haar zoektocht naar Christus voortzet.
Hoe wordt La Befana in Italië gevierd?
Voor volwassenen is La Befana een kans om te genieten van een vrije dag op het werk, meestal thuis met het gezin. Het markeert het einde van een lang vakantieseizoen – een laatste moment van rust en ontspanning voordat het jaar begint. Voor kinderen is het een minikerstdag. Zij hangen op 5 januari ’s avonds hun kousen uit in de hoop op kleine cadeautjes en snoepjes. In theorie zouden kinderen die zich slecht gedragen kolen in hun kousen moeten krijgen, maar de kans is groter dat ze “carbone dolce” (zoete kolen) krijgen, een dessert gemaakt van suiker, eigeel en zwarte kleurstof.
La Befana wordt ook in heel Italië gevierd met straatmarkten, feesten en spelletjes voor kinderen. Het bekendste voorbeeld is het festival op het Piazza Navona in Rome, met onder meer een draaimolen, poppenkastvoorstellingen en eetkraampjes. Maar net zoals het traditionele eten van streek tot streek verschilt, geldt dat ook voor La Befana, en veel steden hebben hun eigen speciale tradities. Een ongebruikelijke traditie voorafgaand aan de Befana is te vinden in Cassino, een stad halverwege Rome en Napels. Op de avond van 5 januari trekt een fanfare door de stad, speelt steeds weer hetzelfde lied en neemt giften in ontvangst van voedsel en alcohol (kerstresten).
Maar om La Befana echt te begrijpen, moet je het festival zelf meemaken. Wij raden u aan Italië in januari te bezoeken om optimaal te profiteren van het laagseizoen. Niet alleen profiteert u dan van lagere kosten en minder drukte, maar u kunt ook een van de meest unieke tradities van Italië zelf meemaken!
Ga mee met Roads to Rome Private Tours en leer alles over de Italiaanse cultuur, gewoonten en tradities.
Lees meer: Het verhaal van Befana, de Italiaanse kerstman (De Cultuurreis)