Een van de belangrijkste kwesties in de economie is de vraag in hoeverre de overheid in de economie moet ingrijpen. Vrije-markteconomen zijn van mening dat overheidsbemoeienis strikt moet worden beperkt, omdat overheidsbemoeienis vaak leidt tot een inefficiënte allocatie van middelen. Anderen zijn echter van mening dat er goede redenen zijn voor overheidsingrijpen op verschillende gebieden, zoals externe effecten, collectieve goederen en monopoliemacht.
Dit is een samenvatting van de vraag of de overheid moet ingrijpen in de economie.
Argumenten voor overheidsingrijpen
- Vergroting van de gelijkheid – herverdeling van inkomen en rijkdom om gelijke kansen en gelijke resultaten te verbeteren.
- Marktfalen ondervangen – markten houden geen rekening met externe factoren en produceren waarschijnlijk te weinig collectieve goederen of goederen met een meerwaarde. Overheden kunnen bijvoorbeeld goederen met positieve externe effecten subsidiëren of verstrekken.
- Macro-economische interventie. – Interventie om langdurige recessies te overwinnen en de werkloosheid terug te dringen.
- Rampenbestrijding – alleen de overheid kan grote gezondheidscrises zoals pandemieën oplossen.
Argumenten tegen overheidsingrijpen
- Overheden kunnen verkeerde beslissingen nemen – onder invloed van politieke pressiegroepen geven zij geld uit aan inefficiënte projecten die tot een inefficiënt resultaat leiden.
- Persoonlijke vrijheid. Overheidsingrijpen ontneemt het individu de vrijheid om te beslissen hoe hij zijn geld uitgeeft en handelt. Economische interventie ontneemt een deel van de persoonlijke vrijheid.
- De markt is het meest efficiënt in het beslissen hoe en wanneer te produceren.
Argumenten voor overheidsingrijpen om gelijkheid te verbeteren
In een vrije markt is er meestal ongelijkheid in inkomen, rijkdom en kansen. Particuliere liefdadigheid is vaak partijdig. Overheidsingrijpen is nodig om het inkomen binnen de samenleving te herverdelen.
- Afnemende marginale opbrengsten van inkomen. De wet van de afnemende meeropbrengst stelt dat naarmate het inkomen toeneemt, er sprake is van een afnemend marginaal nut. Als je een inkomen hebt van 2 miljoen pond per jaar. Een toename van het inkomen tot 2,5 miljoen pond geeft slechts een marginale toename in geluk/rendement. Bijvoorbeeld, uw derde sportauto geeft slechts een kleine toename van het totale nut.
- Als u echter werkloos bent en van 50 pond per week moet rondkomen. Een inkomensstijging van 10% geeft een aanzienlijke impuls aan de levensstandaard en de kwaliteit van het bestaan. Daarom kan herverdeling van inkomen leiden tot een netto welvaartswinst voor de samenleving. Daarom kan inkomensherverdeling worden gerechtvaardigd vanuit een utilitair perspectief.
- Eerlijkheid. In een vrije markt kan ongelijkheid worden gecreëerd, niet door bekwaamheid en handwerk, maar door privileges en monopoliemacht. Zonder overheidsingrijpen kunnen bedrijven hun monopoliepositie uitbuiten door lage lonen te betalen aan werknemers en hoge prijzen te berekenen aan consumenten. Zonder overheidsingrijpen is het gevaar groot dat de monopoliemacht toeneemt. Overheidsingrijpen kan monopolies reguleren en concurrentie bevorderen. Daarom kan overheidsingrijpen een grotere inkomensgelijkheid bevorderen, wat als eerlijker wordt ervaren.
- Geërfde rijkdom. Vaak wordt het argument aangevoerd dat mensen de vruchten van hun harde werk moeten kunnen houden. Maar als rijkdom, inkomen en kansen afhangen van het feit of men in het juiste gezin is geboren, is dat dan wel gerechtvaardigd? Een vermogensbelasting kan de rijkdom van de rijksten verminderen, en deze opbrengst kan worden gebruikt om onderwijs te geven aan degenen die in arme omstandigheden zijn geboren.
- Sociaal contract van Rawls. Rawls’ sociaal contract stelde dat de ideale samenleving er een is waarin je blij zou zijn om in elke situatie geboren te worden, niet wetende waar je terecht zou komen. Op basis van dit sociaal contract zouden de meeste mensen er niet voor kiezen om in een vrije markt geboren te worden, omdat de beloningen geconcentreerd zijn in de handen van een kleine minderheid van de bevolking. Als mensen geen idee hadden waar ze geboren zouden worden, zouden ze eerder kiezen voor een samenleving met een zekere mate van overheidsingrijpen en herverdeling.
Overheidsingrijpen om marktfalen te ondervangen
1. Publieke goederen. In een vrije markt zouden collectieve goederen zoals openbare orde en nationale defensie niet worden geleverd omdat er geen financiële prikkel is om goederen te leveren met een free-rider probleem (je kunt ervan genieten zonder ervoor te betalen). Om publieke goederen als vuurtorens, politie, wegen, enz. te kunnen leveren, moet de overheid ze dus uit de algemene belastingen betalen. zie: publieke goederen
2. Goederen van verdienste / Positieve externe effecten. Goederen als onderwijs en gezondheidszorg zijn strikt genomen geen collectieve goederen (hoewel zij vaak als collectieve goederen worden aangeduid). In een vrije markt is de verstrekking vaak fragmentarisch en ongelijk. Universeel onderwijs door de overheid zorgt ervoor dat, in theorie, iedereen onderwijs kan volgen, hetgeen een groot sociaal voordeel heeft.
zie: Overheidssubsidie voor goederen met positieve externe effecten
3. Negatieve externe effecten. De vrije markt leidt niet tot de sociaal meest efficiënte uitkomst als er sprake is van externe effecten bij consumptie en productie. Een op winstmaximalisatie gerichte onderneming zal bijvoorbeeld de externe kosten van vervuiling door het verbranden van steenkool negeren. Dit leidt tot een daling van de sociale welvaart. Andere vormen van energieproductie, zoals zonne-energie, zijn daarentegen milieuvriendelijk en hebben een positieve externaliteit. Door belasting te heffen op productie die vervuilingskosten veroorzaakt en de subsidie te gebruiken om andere vormen van energieproductie aan te moedigen, is er een netto winst in maatschappelijke welvaart.
zie: Belasting op negatieve externaliteiten
4. Regulering van monopoliemacht. In een vrije markt kunnen bedrijven monopoliemacht verwerven; hierdoor kunnen zij hogere prijzen voor de consument vaststellen. Overheidsregulering van monopolies kan leiden tot lagere prijzen en meer economische efficiëntie. Zie: Regulering van monopoliemacht
5. Hulp bij rampen. Bij een grote ramp zoals het Coronavirus is er een sterke behoefte aan overheidsinterventie in vele vormen, omdat de markt geen oplossing kan bieden. In de eerste plaats zijn overheden nodig om de verspreiding van een zeer besmettelijk virus af te remmen. Dit kan gepaard gaan met het opleggen van lockdowns en quarantaines. Ten tweede is er behoefte aan overheidsingrijpen om de economische kosten van deze gezondheidsmaatregelen op te vangen. Bijvoorbeeld door leningen en subsidies te verstrekken aan bedrijven om tijdens de moeilijke periode werknemers in dienst te kunnen houden.
Zouden overheden kwijnende industrieën moeten redden?
- Ja. Als grote industrieën failliet gaan, zal er een hoge regionale werkloosheid ontstaan en zal de markt falen door de moeilijkheid om nieuwe banen te vinden.
- Nee. Als de overheid krimpende industrieën overeind houdt, zullen ze worden opgezadeld met hoge kosten en een permanent onrendabele industrie.
Zie meer bij: Oplossingen voor krimpende industrieën.
Macro Economische Interventie
In recessies is er een scherpe daling in de bestedingen en investeringen van de particuliere sector, wat leidt tot een lagere economische groei. Als de overheid tegelijkertijd ook de uitgaven vermindert, is er een nog grotere daling van de economische groei en een ineenstorting van het vertrouwen. In een diepe recessie kunnen overheden lenen van de particuliere sector en het geld uitgeven om werklozen in dienst te nemen. Als de geldhoeveelheid instort, kan er een rol zijn weggelegd voor de centrale bank of de regering om geld bij te drukken.
Ook kan het nodig zijn dat de overheid een economische boom en een explosie van kredietverlening voorkomt. Keynesiaanse economen stellen dat de overheid de economie positief kan beïnvloeden door fiscaal beleid. Monetaristen menen dat monetair beleid de economische stabiliteit kan bevorderen, hoewel een onafhankelijke Centrale Bank wellicht niet als overheidsingrijpen wordt beschouwd.
Meer over overheidsingrijpen in de macro-economie
Argumenten tegen overheidsingrijpen
Overheidsfalen
- Wanneer overheden geld uitgeven aan collectieve goederen en goederen van verdienste, kunnen ze een overmaat aan bureaucratie en inefficiëntie creëren.
- In staatseigendom zijnde industrieën hebben doorgaans geen winstoogmerk en worden dus inefficiënt beheerd. Privatisering van staatsbedrijven kan tot aanzienlijke efficiency-besparingen leiden.
- Politici hebben niet dezelfde marktdiscipline bij het streven naar een optimaal gebruik van beperkte middelen.
- Overheidsbemoeienis veroorzaakt meer problemen dan het oplost. Zo kan overheidssteun aan industrieën het voortbestaan van inefficiënte bedrijven in de hand werken. Als overheden banken redden, kan dat leiden tot moreel risico, waarbij banken in de toekomst minder geneigd zijn een faillissement te vermijden omdat ze een reddingsoperatie van de overheid verwachten.
- Reële conjunctuurtheoretici stellen dat overheidsinterventie in het beste geval geen verschil maakt voor de duur van een recessie, maar alleen extra problemen kan veroorzaken, zoals de accumulatie van schulden in de publieke sector.
Conclusie
Er bestaat geen echt model van een samenleving die zonder overheidsinterventie wordt gerund. Zelfs de meest extreme libertarische economen zouden accepteren dat er een zekere mate van overheidsbescherming van eigendomsrechten en uitgaven voor nationale defensie moet zijn. Het debat gaat over de omvang van de overheidsbemoeienis. Dit moet gebeuren voor elk aspect van de overheidsbemoeienis. De argumenten voor en tegen overheidsingrijpen in macro-economische stabilisatie zijn heel anders dan de argumenten voor en tegen het verstrekken van universele gezondheidszorg. Het is niet bevredigend
Gerelateerd
- Markt versus overheid
- Beleid om de economische kosten van het coronavirus op te vangen
foto bovenaan Darren Goody