Gezonde lichaamsbeweging is voor iedereen een belangrijk onderdeel van een gezond leven, maar voor mensen met de ziekte van Parkinson (PD) is lichaamsbeweging niet alleen gezond, maar ook een essentieel onderdeel van het behoud van evenwicht, mobiliteit en dagelijkse levensverrichtingen, samen met een mogelijk neuroprotectief effect. Het kwaliteitsverbeteringsinitiatief van de Parkinson-stichting bestudeerde lichaamsbeweging als onderdeel van een Parkinson Outcomes Project-onderzoek.
Elk Center of Excellence is het erover eens dat volgens hen lichaamsbeweging belangrijk is voor goede resultaten bij PD, en de gegevens ondersteunen dat. Lichaamsbeweging verbetert het gevoel van welzijn, zelfs in verschillende stadia en ernst van de ziekte. Er is een groeiende consensus onder onderzoekers over de korte en lange termijn voordelen van lichaamsbeweging voor mensen met PD.
Hoe kan ik profiteren van lichaamsbeweging?
Beheersing van symptomen
Onderzoek heeft aangetoond dat lichaamsbeweging het lopen, evenwicht, tremor, flexibiliteit, grijpkracht en motorische coördinatie kan verbeteren. Oefeningen zoals loopbandtraining en fietsen zijn allemaal nuttig gebleken, samen met Tai Chi en yoga. Tot nu toe hebben studies aangetoond:
- Aan elk niveau van lichamelijke activiteit doen is beter dan sedentair zijn – dit wordt geassocieerd met verbetering van de motorische symptomen.
- Voor mensen met milde tot matige PD kunnen gerichte oefeningen specifieke symptomen aanpakken, bijvoorbeeld: aërobe oefening verbetert de conditie, loopoefeningen helpen bij het lopen, weerstandstraining versterkt de spieren. Eén studie toonde aan dat twee keer per week tangodanslessen mensen met PD hielpen bij het verbeteren van motorische symptomen, evenwicht en loopsnelheid.
- Oefening kan ook cognitie, depressie en vermoeidheid verbeteren, maar het onderzoek op deze gebieden is nog gaande.
Eén studie toonde aan dat mensen met PD die regelmatig 2,5 uur per week oefenden, een kleinere achteruitgang in mobiliteit en kwaliteit van leven hadden gedurende twee jaar. Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar therapieën die het beloop van de ziekte kunnen veranderen.
Er is een sterke consensus onder artsen en fysiotherapeuten dat een verbeterde mobiliteit door lichaamsbeweging het denken en het geheugen kan verbeteren en het risico op vallen kan verminderen. Door complicaties als gevolg van vallen te voorkomen, kan verder letsel worden voorkomen. Op dit moment weten we dat mensen die veel bewegen, bijvoorbeeld hardlopen of fietsen, minder veranderingen in hun hersenen hebben als gevolg van veroudering. Studies bij dieren suggereren dat lichaamsbeweging ook de PD-symptomen verbetert.
Neurologen binnen het Parkinson Foundation Center of Excellence-netwerk raden hun patiënten en ook mensen die zich vanwege familieverbanden zorgen maken over het krijgen van PD, een gereguleerd bewegingsprogramma aan.
Hoe verandert lichaamsbeweging de hersenen?
Wat gebeurt er in de hersenen om deze zichtbare voordelen te produceren? Onderzoekers van de University of Southern California bekeken de hersenen van muizen die hadden geoefend onder omstandigheden die parallel liepen aan een menselijke loopband en ontdekten dat:
- Uitoefening had geen invloed op de hoeveelheid dopamine in de hersenen, maar de muizen die oefenden gebruikten de hersencellen dopamine efficiënter.
- Uitoefening verbetert de efficiëntie door de gebieden in de hersenen te veranderen waar dopaminesignalen worden ontvangen – de substantia nigra en basale ganglia.
Wetenschappers van de University of Pittsburgh ontdekten dat in diermodellen lichaamsbeweging de gunstige neurotrofe factoren induceert en verhoogt, met name GDNF (glial-derived neurotrophic factor), dat de kwetsbaarheid van dopamineneuronen voor schade vermindert.
Op moleculair niveau gebeuren er ten minste twee dingen waardoor dopamine efficiënter wordt gebruikt:
- Dopamine reist over een ruimte tussen twee aangrenzende hersencellen die een synaps wordt genoemd. Dit proces wordt signalering genoemd en is essentieel voor het normaal functioneren. Om het signaal te beëindigen, haalt een eiwitcomplex, de dopaminetransporter genaamd, normaal dopamine uit de synaps. Het eerste dat Fisher et al. ontdekten is dat dieren die hadden geoefend minder dopaminetransporter bezaten, wat betekent dat dopamine langer in hun synapsen bleef en hun dopaminesignalen langer aanhielden.
- Zij ontdekten dat de cellen die het dopaminesignaal ontvangen bij dieren die hadden geoefend meer plaatsen hadden voor de dopamine om zich te binden, en een sterker signaal konden ontvangen. Deze bindingsplaats is de D2-receptor.
Ze onderzochten ook de D2-receptor in een subset van de menselijke proefpersonen die binnen een jaar na de diagnose waren en geen medicijnen gebruikten, met behulp van een beeldvormingstechniek die positronemissietomografie (PET) wordt genoemd. Zij ontdekten dat lichaamsbeweging de expressie van D2-receptoren bij mensen verhoogt.
Welke soorten oefeningen zijn nuttig voor mensen met PD?
- Elke oefening is gunstig. Ons informatieblad en onze podcastaflevering zijn specifiek nuttig voor mensen met PD.
- Elke vorm van lichaamsbeweging die u doet zonder uzelf te verwonden, is nuttig. Voordat u met nieuwe oefeningen begint, moet u overleggen met uw arts en, indien beschikbaar, een fysiotherapeut die PD begrijpt.
- Gewone oefenprogramma’s brengen verschillende aspecten van fitheid in balans, waaronder kracht, balans, coördinatie, flexibiliteit en uithoudingsvermogen.
- Elk van deze gebieden biedt een voordeel voor mensen met PD.
Veel programma’s richten zich op de snelle winst die kan worden bereikt door een focus op verbeteringen in functionele capaciteit en mobiliteit. Deze programma’s variëren naargelang de verschillende aspecten van fysieke training. Voorbeelden van oefenprogramma’s voor mensen met PD zijn onder meer:
- Intensieve sporttraining
- Loopbandtraining met ondersteuning van lichaamsgewicht
- Weerstandstraining
- Aerobic exercise
- Alternatieve vormen van lichaamsbeweging (yoga)
- Home-gebaseerde oefening (YouTube-video’s)
- Stretching
- Bepoefening van bewegingsstrategieën
Trainen met een partner
- Veel mensen vinden dat ze het meeste succes hebben als ze met een partner trainen.
- Afhankelijk van het stadium van de ziekte, kan het voor mensen met PD het beste zijn om te trainen in een omgeving waar anderen die hulp kunnen bieden beschikbaar zijn als dat nodig is.
- Partners kunnen helpen elkaar te motiveren en te betrekken bij hun oefening.
- Mensen die nieuw zijn met oefenprogramma’s kunnen baat hebben bij training met een individuele of groepsleider. Een fysiotherapeut kan nuttig zijn bij het opstarten van een programma voor mensen bij wie de mobiliteit aanzienlijk is aangetast door PD.
Wanneer moet ik beginnen met bewegen?
Nu meteen! Iedereen zou meer moeten bewegen, of ze nu PD hebben of niet.
Bij PD raakt een speciaal soort neuron (hersencel) dat de chemische zender dopamine produceert beschadigd en gaat verloren. Er zit echter een tijd tussen het moment waarop het verlies van de neuronen begint en het moment waarop de PD-bewegingssymptomen zich beginnen te manifesteren. Tegen de tijd dat bij de meeste mensen de diagnose wordt gesteld, is maar liefst 40 tot 60 procent van hun dopamineneuronen al verdwenen. De reden dat mensen met PD pas symptomen krijgen als ze dit punt bereiken, is dat de hersenen het verlies van dopamineneuronen kunnen compenseren door zich aan te passen. In feite hervormen de hersenen zichzelf gedurende het hele leven in reactie op ervaringen. Wetenschappers noemen dit vermogen om te veranderen en te compenseren “ervaringsafhankelijke neuroplasticiteit.”
Oefeningstips
- De beste manier om voordelen te zien is om op een consistente basis te oefenen. Mensen met PD die deelnemen aan oefenprogramma’s die langer dan zes maanden duren, ongeacht de intensiteit van de oefeningen, hebben een aanzienlijke verbetering van hun functionele balans en mobiliteit laten zien in vergelijking met programma’s die slechts twee weken of 10 weken duren.
- Wanneer het gaat om lichaamsbeweging en PD, kan een grotere intensiteit grotere voordelen hebben. Deskundigen raden mensen met PD aan, met name bij jonge patiënten of mensen in de beginfase, zo vaak mogelijk en zo lang mogelijk intensief te bewegen. Uw arts kan u drie of vier keer per week een uur per dag aanraden, maar de meeste onderzoekers denken dat hoe meer u doet, hoe meer baat u erbij heeft.
- Intense lichaamsbeweging is lichaamsbeweging waarbij uw hartslag wordt verhoogd en u zwaar moet ademen. Studies hebben zich gericht op hardlopen en fietsen, maar deskundigen zijn van mening dat andere intensieve lichaamsbeweging hetzelfde voordeel zou moeten opleveren.
- Ontgeacht uw conditie, altijd goed rekken, opwarmen en afkoelen.
- Oefeningen doen op een manier die veilig voor u is. Ken uw grenzen.
- Veel steungroepen, therapeuten en oefenprogramma’s kunnen u helpen met PD-veilige oefeningen of u helpen uw eigen programma op te zetten.
Om oefenlessen in uw omgeving te vinden, belt u de hulplijn van de Parkinson Foundation op 1-800-4PD-INFO (473-4636).
Pagina beoordeeld door Dr. Bhavana Patel, Fellow Bewegingsstoornissen aan de Universiteit van Florida, een Parkinson Foundation Center of Excellence.