Niger-rivier

Kaart van de Niger-rivier met het stroomgebied van de Niger-rivier in groen

De Niger-rivier is de belangrijkste rivier van West-Afrika en strekt zich uit over 2500 mijl (ongeveer 4.180 km). De rivier stroomt in een halve maan door Guinee, Mali, Niger, op de grens met Benin en vervolgens door Nigeria, en mondt via een enorme delta, bekend als de Oil Rivers, uit in de Golf van Guinee. De Niger is de op twee na langste rivier van Afrika, alleen overtroffen door de Nijl en de Congo-rivier (ook bekend als de Zaïre-rivier). Haar belangrijkste zijrivier is de Benue rivier.

Geschiedenis

Zo’n duizend jaar geleden, in de beginjaren van het keizerrijk Mali, brachten handelaren goud per pirogue de Niger af van Ghana naar Timboektoe, vanwaar het per kameel werd vervoerd naar Tripoli en Alexandrië. Maar de Arabische handelaren volgden nog oudere routes die al bestonden voordat de Sahara een woestijn was.

In het begin van de negentiende eeuw stichtte Seku Amadu een Massina-rijk in het gebied van de Inland Delta en bouwde in 1820 een hoofdstad in Hamdullahi. Het Massina-rijk viel in 1862 ten prooi aan het Toucouleur-rijk van El Hadj Umar Tall, dat op zijn beurt ten prooi viel aan het Franse leger. De regio werd een deel van het land Mali bij zijn onafhankelijkheid in 1960.

De Portugezen arriveerden in de Niger Delta aan de kust in 1473. Tegen de zeventiende eeuw had de kusthandel de trans-Saharaanse handel verdrongen, waarbij vooral in slaven werd gehandeld. In de jaren dat de slavenhandel floreerde, kwam bijna de helft van het totale aantal uit Afrika geëxporteerde slaven uit de Niger-delta, die bekend kwam te staan als de “Slave Coast.”

Etymologie

Rivier Niger bij Kulikoro

De oorsprong van de naam Niger is onbekend. Vaak wordt aangenomen dat hij is afgeleid van het Latijnse woord voor “zwart”, Niger, maar daar is geen bewijs voor en het zou waarschijnlijker zijn geweest dat de Portugese ontdekkingsreizigers hun eigen woord, negro of preto, hebben gebruikt, zoals zij dat elders in de wereld deden. In ieder geval is de Niger geen zwartwaterrivier.

De naam wordt dus geacht inheems te zijn, maar in de dertig talen van de Niger-delta en de benedenloop van de rivier is geen overtuigende oorsprong gevonden. Een hypothese is dat de naam afkomstig is van de Toeareg uitdrukking gher n gheren (“rivier der rivieren,” afgekort tot ngher), afkomstig uit de middenloop van de rivier rond Timboektoe.

De naties Nigeria en Niger zijn naar de rivier genoemd. De mensen die erlangs wonen hebben er verschillende namen voor, met name Jeliba in Manding, Isa Ber (“grote rivier” in Songhay), Joliba (een Mandigo woord dat “grote rivier” betekent), en Kworra of Quorra. De Niger stond in de benedenloop bekend onder de laatste naam voordat de identiteit met de bovenloop werd vastgesteld. De Romeinen hadden van de Niger gehoord en noemden hem Dasibari.

Geografie

Modderhuizen op het middelste eiland bij het Debo-meer, een breed gedeelte van de Niger-rivier

De Niger-rivier is een relatief heldere rivier, die slechts een tiende van het sediment aanvoert als de Nijl, omdat de landtongen van de Niger zich in oude rotsen bevinden die weinig slib opleveren. Net als de Nijl overstroomt de Niger jaarlijks; dit begint in september, bereikt zijn hoogtepunt in november en eindigt in mei.

De Niger volgt een van de meest ongebruikelijke routes van alle grote rivieren, een boemerangvorm die Europese geografen twee millennia lang in verwarring bracht. De bron ligt slechts 240 kilometer landinwaarts van de Atlantische Oceaan, maar de rivier stroomt weg van de zee de Sahara-woestijn in, maakt dan een scherpe bocht naar rechts en gaat zuidoostwaarts naar de Golf van Guinee.

Romeinen dachten dat de rivier bij Timboektoe deel uitmaakte van de rivier de Nijl (bijv, Plinius, N.H. 5.10), een overtuiging die ook door Ibn Battuta werd gedeeld, terwijl Europese ontdekkingsreizigers aan het begin van de 17e eeuw dachten dat de rivier in westelijke richting stroomde en uitmondde in de Senegal-rivier. De ware loop was waarschijnlijk bij veel plaatselijke bewoners bekend, maar westerlingen stelden deze pas aan het eind van de negentiende eeuw vast; hij werd voor het eerst genoemd in het boek Travels in the Interior of Africa van de Schotse ontdekkingsreiziger Mungo Park, die in de jaren 1790 langs de rivier trok.

Deze vreemde geografie is blijkbaar ontstaan doordat de Niger-rivier twee oude rivieren is die zijn samengevoegd. De bovenloop van de Niger, van de bron voorbij de legendarische handelsstad Timboektoe tot de bocht in de huidige rivier, mondde ooit uit in een meer dat nu verdwenen is, terwijl de benedenloop van de Niger begon in de heuvels bij dat meer en naar het zuiden in de Golf van Guinee uitmondde. Toen de Sahara in 4000-1000 v. Chr. opdroogde, veranderden de twee rivieren hun loop en kwamen samen (deze verklaring wordt algemeen aanvaard, hoewel sommige geografen het er niet mee eens zijn).

Het noordelijke deel van de rivier, bekend als de “Nigerbocht”, is een belangrijk gebied omdat het de dichtstbijzijnde grote rivier en waterbron bij de Sahara-woestijn is. Hierdoor werd het het middelpunt van de handel in de westelijke Sahara en het centrum van de Saheliaanse koninkrijken Mali en Gao.

Zelfs in 1796, toen Mungo Park de Niger bereikte, beschreef hij de stad Segou als volgt: “De talrijke kano’s op de rivier, de overbevolkte bevolking en de gecultiveerde staat van het omringende land vormden samen een vooruitzicht van beschaving en grootsheid.”

Niger Inland Delta

Een ongewoon kenmerk van de rivier is de Niger Inland Delta, die ontstaat waar de helling plotseling afneemt. Het resultaat is een gebied van gevlochten stromen, moerassen en meren in Mali; de seizoensgebonden overstromingen maken de delta uiterst productief voor zowel visserij als landbouw. De delta, ook bekend als de Macina, ligt in de middenloop van de Niger, tussen de gespleten Niger en zijn zijrivier, de Bani. Steden als Mopti, Sévaré en Djenné liggen in de 400 kilometer lange regio.

De Fulani en Dogon bewonen de Macina en het omringende gebied. In het natte seizoen stroomt het moeras over in een meer en wordt het land op natuurlijke wijze geïrrigeerd. Als het droge seizoen aanbreekt, verandert de Macina in een netwerk van meren en kanalen. Vee, gierst en rijst zijn de belangrijkste landbouwproducten. De Inland Delta levert ook water en vis voor de Malinezen die er wonen. Door de nabijheid van de steeds groter wordende Sahel is er echter bezorgdheid dat de Macina elk jaar minder regen krijgt.

Niger Delta

De Niger Delta is een dichtbevolkt gebied in Nigeria dat soms de Oil Rivers wordt genoemd omdat het ooit een belangrijke producent van palmolie was. Het gebied was het Britse Oil Rivers Protectoraat van 1885 tot 1893, toen het werd uitgebreid en het Niger Coast Protectoraat werd.

Zoals gedefinieerd door de Nigeriaanse regering strekt de Delta zich uit over ongeveer 70.000 vierkante kilometer en maakt het 7,5 procent uit van de landmassa van Nigeria. Het omvat land in Abia State, Akwa Ibom State, Bayelsa State, Cross River State, Delta State, Edo State, Imo State, Ondo State, en Rivers State. Ongeveer twintig miljoen mensen van meer dan veertig etnische groepen, die zo’n 250 dialecten spreken, leven in de Delta, waarvan de Ijaw de meerderheid vormen. Hun middelen van bestaan zijn voornamelijk gebaseerd op visserij en landbouw.

Het toeval wil dat Nigeria in de moderne tijd is uitgegroeid tot Afrika’s grootste producent van aardolie, waaronder vele oliebronnen in de Oil Rivers. In de Nigerdelta worden zo’n twee miljoen vaten per dag gewonnen. Sinds 1975 is de regio goed voor meer dan 75% van Nigeria’s exportopbrengsten. Een groot deel van het aardgas dat in oliebronnen in de Delta wordt gewonnen, wordt onmiddellijk verbrand of afgefakkeld in de lucht met een snelheid van ongeveer 2,5 miljard kubieke voet per dag. Dit komt overeen met 40% van het Afrikaanse aardgasverbruik en vormt de grootste bron van broeikasgasemissies op de planeet. De milieuverwoesting die met de industrie gepaard gaat en de ongelijke verdeling van de olierijkdom zijn de bron en/of de belangrijkste verzwarende factoren geweest van talrijke milieubewegingen en interetnische conflicten in de regio, waaronder de recente guerrilla-activiteiten van de Movement for the Emancipation of the Niger Delta (MEND).

Behoud en ontwikkelingsinspanningen

De rivier de Niger wordt vaak de hartslag van West-Afrika genoemd. De gemeenschappen die in het stroomgebied leven, zijn voor hun levensonderhoud sterk afhankelijk van de milieuproducten en -diensten die de rivier en het omringende gebied leveren.

Het stroomgebied van de Niger, dat zich uitstrekt van de hooglanden van Guinee tot aan de delta in Nigeria, biedt essentiële stopplaatsen voor miljoenen trekvogels. De rivier zelf herbergt 243 vissoorten (waaronder 20 endemische).

De Niger Basin Authority is een intergouvernementele organisatie in West-Afrika die zich ten doel stelt de samenwerking te bevorderen bij het beheer en de ontwikkeling van de hulpbronnen van het Niger River Basin.

De leden van de Niger Basin Authority zijn: Benin, Burkina Faso, Kameroen, Tsjaad, Ivoorkust, Guinee, Mali, Niger en Nigeria. Zij is gevestigd in Niamey en werkt zowel in het Frans als in het Engels.

Notes

• Curtin. Philip. et al. 1995. Afrikaanse Geschiedenis: From Earliest Times to Independence 2nd ed. New York: Addison Wesley Longman. ISBN 0582050715
• de Villiers, Marq, and Sheila Hirtle. 1997. Into Africa. Toronto: Key Porter Books. ISBN 1550138847
• Iliffe, John. 1996. Afrikanen: The History of a Continent. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521484227
• Newman, James L. 1995. De Bevolking van Afrika: A Geographic Interpretation. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 0300060033
• Owen, Tom. Niger Stromingen: Onderzoek naar leven en technologie langs de Niger-rivier. Ingenieurs zonder Grenzen. Op 4 april 2007 ontleend.