Uit de schaduwen van de oude, kronkelige straatjes van het historische centrum komt u plotseling op de adembenemende pracht van Piazza Navona, geboren als een plaats van spektakel en vandaag de dag nog steeds een spectaculaire openluchtshow; een architectonisch wonder in het hart van de Eeuwige Stad, gevuld met meesterwerken in perfecte harmonie met elkaar.
Uw blik wordt onmiddellijk getrokken naar de imposante Fontein van de Vier Rivieren in het centrum van het piazza, die het tafereel domineert met zijn krachtige aanwezigheid en figuren die tot leven lijken te komen door het geluid van de ruisende waterstromen.
Dit piazza, dat het genie van Bernini en Borromini laat zien, is een van de mooiste barokke meesterwerken in het pauselijke Rome. Zijn harmonie en kleuren, gecombineerd met zijn elegantie, geven het een charme die wordt versterkt door het verrassende contrast van architectonisch sobere huizen afgewisseld met een aantal monumentale gebouwen.
De ongewone vorm van de piazza is geen barokke aanstellerij maar volgt precies de oude omtrek van het Stadion van Domitianus dat ooit op deze plaats stond. Het stadion was een groots bouwwerk dat door de keizer in de eerste eeuw voor Christus werd besteld; het had een rechthoekige vorm met afgeronde korte zijden, was volledig bedekt met wit marmer en kon tot 30.000 toeschouwers herbergen!
In tegenstelling tot andere Romeinse bouwwerken voor spektakels, zoals Circus Maximus of het Colosseum, bood het stadion van Domitianus geen wagenrennen of gladiatorengevechten: hier werden de “Agones” gespeeld, de spelen ter ere van Jupiter, en de atleten kwamen rechtstreeks uit Griekenland voor de sportwedstrijden waarbij zelfs kleine meisjes elkaar in wedstrijden uitdaagden. De naam van het piazza is juist afgeleid van de Griekse term “Agone”-wedstrijd – die in de Middeleeuwen “in Agone” werd en tenslotte “Navona”.
Zoals op bijna alle plaatsen die in het oude Rome voor spel en vermaak waren bestemd, was het stadion omringd door taveernes en lupanari (oude huizen met een slechte reputatie). De prostituees lokten klanten door schilderijen tentoon te stellen die hun specialiteiten illustreerden. Vrouwelijke slavinnen daarentegen werden naakt getoond aan mogelijke kopers.
Dit was het lot van Sant’Agnese, een christelijke maagd: volgens de legende werd zij beschermd tegen indiscrete blikken dankzij de plotselinge wonderbaarlijke groei van haar haar en het is voor haar en de plaats waar zij werd gemarteld dat de door Borromini ontworpen kerk staat.
In de Middeleeuwen behield het piazza zijn identiteit als uitgaanscentrum en werd tientallen jaren lang onophoudelijk gebruikt voor paardenraces, stierengevechten en iets minder nobele gevechten dan die uit de oudheid, waarvan sommige meer op een free-for-all leken dan op iets anders!
Het meest spectaculaire spektakel van allemaal bleef het zogenaamde “meer”: elke zaterdag in augustus werden de afvoeren naar de riolering geblokkeerd en liet men het water van de fonteinen overlopen tot het de hele piazza vulde: dit was deels om de zomerhitte te bestrijden, maar de belangrijkste reden was om beroemde zeeslagen te kunnen naspelen.
Volgens verslagen uit die tijd waren er serenades, vuurwerk en rijtuigen die rond het meer reden, die eruit zagen als enorme door paarden getrokken gondels en vergezeld werden door ondeugende kinderen. Deze vrolijke traditie werd bijna twee eeuwen lang voortgezet totdat Paus Pius IX haar om redenen van “openbare orde” opschortte.
Piazza Navona kwam weer tot leven in de tweede helft van de 15e eeuw toen de markt die tot dan toe aan de voet van de Capitolijnse heuvel werd gehouden, daarheen werd verplaatst.
De uiteindelijke bestemming van het piazza werd echter bepaald door Giovanni Battista Pamphilj, die in 1644 paus werd met de naam Innocentius X.
Snel na zijn verkiezing tot paus besloot Innocentius X (1644-55) het piazza te verfraaien ter ere van zijn familie, de Pamphilj, net zoals Urbanus VIII een deel van de heuvel Quirinal had opgeknapt ter verheerlijking van de familie Berberini. Met dit doel voor ogen liet hij zijn familiepaleis en de kerk van Sant’Agnese in Agone herbouwen, gaf hij opdracht tot de restauratie van de twee fonteinen (Fontein van de Moren en Fontein van Neptunus) die Gregorius XIII (1572-85) aan beide uiteinden van het piazza had laten installeren, en gaf hij opdracht tot de bouw van de kolossale Fontana Dei Quattro Fiumi in het midden.
Het volk van Rome, gedwongen nieuwe belastingen te betalen voor de buitensporige verfraaiing van het piazza, bereikte het kookpunt en belegerde het, waardoor de paus gedwongen werd het te omsingelen met gewapende bewakers.
In de 19e eeuw werd het piazza geplaveid met “sampietrini”, de typische basalt plaveiselblokken van het centrum van Rome. De nieuwe bolle stoep in het midden maakte helaas voorgoed een einde aan de mogelijkheid van toekomstige opvoeringen van het “meer”.
Aan het einde van piazza Navona staan twee fonteinen van Giacomo della Porta: de Fontein van de Moor en de fontein van Neptunus.
Aan de andere kant, de fontein van Neptunus, die oorspronkelijk de “fìontein van de ketelmakers” werd genoemd, bleef lange tijd onvoltooid totdat een paar zeegoden werden toegevoegd, samen met het beeld van de god van de zee die met een octopus vecht.
Heden ten dage draait het leven op het piazza om de openlucht-cafés en de seizoensgebonden beurzen. De populairste is die in december waar speelgoed en kerstfiguren worden verkocht en het feest van Driekoningen. In de Italiaanse volksfolklore bezoekt tijdens het feest van Driekoningen op 6 januari de Befana (een oud vrouwtje dat snoep en suikerklontjes brengt) alle kinderen en de traditie wil dat zij hier op Piazza Navona aankomt.
iazza Navona is een van de meest geliefde piazza’s van de Romeinen; hier traden eeuwen geleden acrobaten en jongleurs op en ook nu is het nog levendig met schilders en straatartiesten die hun shows opvoeren voor toeristen en voorbijgangers, nieuwe toeschouwers van dat leven dat altijd al met beweging en vreugde door het piazza stroomde.