Verschillend van de zojuist beschreven vorm van wetgeving is een meer bewuste en expliciete vorm van rechterlijke wetgeving, die iets minder controversieel is. Deze is gericht op de procedureregels volgens welke de rechtbanken werken; in de Verenigde Staten en elders worden de procedureregels over het algemeen ondergebracht in het begrip dat bekend staat als een eerlijke rechtsgang (buiten de Verenigde Staten bekend als fair procedure). Het gaat hier om een technisch gebied waarop deskundige kennis van het type dat rechters en advocaten bezitten, nodig is, waarop voortdurende aandacht voor details vereist is, en waarop belangrijke problemen van sociaal, economisch of politiek beleid zelden uitdrukkelijk worden aangetroffen. Sommige wetgevende organen, die slechts sporadisch aandacht kunnen of willen besteden aan de dagelijkse problemen van het beheer van geschillen, hebben de bevoegdheid om de procedure te regelen gedelegeerd aan de rechtbanken zelf. Dit is geen ad hoc juridische wetgeving als bijprodukt van het beslissen in zaken, maar een openlijk erkende afkondiging van algemene regels voor de toekomst, in wetgevende vorm, door rechtbanken in plaats van wetgevers.
Een uitstekend voorbeeld van rechterlijke regelgeving is te vinden in de Verenigde Staten, waar het Congres aan het Hooggerechtshof een ruime bevoegdheid heeft gedelegeerd om regels te formuleren voor de civiele, strafrechtelijke en hoger beroepsprocedures voor de federale rechtbanken. Het Hooggerechtshof oefent ook de bevoegdheid uit om de regels van tijd tot tijd te wijzigen wanneer de ervaring uitwijst dat wijzigingen wenselijk zijn. Hoewel het Congres zich de bevoegdheid voorbehoudt om zijn veto uit te spreken over de door het Hooggerechtshof uitgevaardigde regels, heeft het tot dusver geen behoefte gevoeld om dit te doen. Deze procedureregels weerspiegelen vaak zeer grote vooringenomenheid ten gunste van een of ander belang; voorbeelden zijn regels betreffende de manieren waarop individuele burgers kunnen worden samengevoegd tot een “klasse” zodat zij hun grieven collectief kunnen voorleggen aan het federale rechtssysteem.
Andere wetgevende organen, waaronder die van sommige Amerikaanse staten en de meeste landen van continentaal Europa, zijn niet bereid geweest zoveel vertrouwen te stellen in de rechtbanken en hebben voor zichzelf de bevoegdheid behouden om de procedure te reguleren. De resultaten zijn uiteenlopend geweest. Rechtbanken worden soms zo ondergedompeld in de dagelijkse besluitvorming dat zij onvoldoende aandacht besteden aan de goede werking van het gerechtelijk apparaat en regels in stand houden die al te star, onrealistisch en onaangepast aan de behoeften van de procespartijen zijn, zoals het geval was in Engeland en de Amerikaanse koloniën tijdens de 18e en het eerste deel van de 19e eeuw. Wanneer een dergelijke situatie zich voordoet, is hervorming door middel van wetgeving noodzakelijk. Afgezien van de occasionele noodzaak van ingrijpende wijzigingen, leert de ervaring in de common law-landen echter dat het opstellen van procedureregels beter kan worden overgelaten aan de rechtbanken dan aan wetgevende organen.