Seleniumtoxiciteit

Seleniumtoxiciteit (zelden: hyperselenemie) wordt veroorzaakt door een te hoge inname van het niet-metaalelement selenium (Se) in de voeding.

Epidemiologie

Het komt minder vaak voor dan seleniumdeficiëntie. Het komt het meest voor in sommige delen van India, waar van nature veel selenium in de bodem zit, dat wordt opgenomen in de planten die daar worden gekweekt. Minder vaak komt het voor bij mensen die opzettelijk of per ongeluk een overdosis voedingssupplementen nemen of zelden in bepaalde beroepen (bijv. metaalverwerkende industrie) 2.

Klinische presentatie

De klinische presentatie is afhankelijk van of de vergiftiging acuut of chronisch is, met enige overlap:

Acute seleniumvergiftiging

• cardiale disfunctie: hypotensie, tachycardie, longoedeem
  • ECG: lange QT, afvlakking/inversie van T-golven 4
• lassitude
• misselijkheid en braken
• diarree
• abdominale pijn
• neurologische disfunctie e.bv. ataxie, tremor, verwardheid, verlies van bewustzijn
• fetor oris: kenmerkende knoflookgeur

Chronische seleniumtoxiciteit (selenose)

Chronische toxiciteit kan zich presenteren met kenmerken van acute toxiciteit plus:

• dermatologische sequelae: vaak de eerste symptomen/verschijnselen
  • nagels bv.b.v. broosheid, leuconychia, enz.
  • uitslag
  • alopecia

hepatische dysfunctie

• hematopoietische stoornis
• verlies van vruchtbaarheid
• neurotoxiciteit bv. hyperreflexie, paresthesie, toevallen, parese
• hypothyreoïdie

Pathologie

Selenose kan het gevolg zijn als de dagelijkse seleniuminname hoger is dan 400-700 μg per dag (vgl. het advies van de National Academy of Science in de VS dat volwassen mannen moeten streven naar 40-70 μg en vrouwen naar 45-55 μg per dag).

Het niveau van overmatige suppletie dat leidt tot selenose is omstreden, een studie uit China suggereerde ten minste 850 μg per dag 1.

Laboratoriumstudies tonen aan dat overmatig selenium een potentieel breed scala aan activiteiten kan hebben tegen onderdelen van het CZS, waaronder neurotransmitters, enzymen en de neuronen zelf 2.

Het karakteristieke knoflookaroma van seleniumtoxiciteit is vooral te wijten aan dimethylselenide, een vluchtige stof die door cellen wordt geproduceerd 4.

Behandeling en prognose

Behandeling is in de eerste plaats ondersteunend. Chelatie wordt niet aanbevolen, omdat uit dieronderzoek is gebleken dat dit paradoxaal genoeg de algehele toxiciteit kan verhogen 4.
De meeste toxische effecten zijn omkeerbaar. Onbehandelde acute/chronische toxiciteit kan fataal zijn 4.