Autismecijfers in ontwikkelingslanden zijn de afgelopen 20 jaar opmerkelijk gestegen. Volgens de Amerikaanse CDC zou bij ongeveer 1 op de 150 kinderen die in 1992 werden geboren, een autismespectrumstoornis (ASS) worden vastgesteld. Voor kinderen geboren in 2004, zou ongeveer 1 op 68 kinderen een diagnose ASS krijgen. Het is moeilijk om de autismecijfers van de jaren 1990 en later te vergelijken met de cijfers van de jaren 1940 tot 1980: in vroegere jaren werd autisme vooral geassocieerd met zeer ernstig getroffen personen en werd het autismecijfer geschat op slechts ongeveer 1 op 10.000 mensen. Vanaf de jaren negentig is ons begrip van het spectrum van autisme sterk toegenomen, en nu kunnen personen van wie men vroeger waarschijnlijk niet dacht dat ze autisme hadden, worden geclassificeerd met een van de verschillende vormen van ASS.
Of de hoge percentages van autisme vandaag de dag te wijten zijn aan de toegenomen diagnose en rapportage, veranderende definities van autisme, of een werkelijke toename van de ontwikkeling van ASS is onbekend. Hoe dan ook, zowel onderzoekers als bezorgde ouders hebben gespeculeerd over de oorzaken van autisme, en het onderwerp is uitgebreid bestudeerd. De rol van vaccins is in twijfel getrokken, samen met andere mogelijke risicofactoren voor ASS, zoals genetische aanleg, hoge leeftijd van de ouders, en andere omgevingsfactoren. Vaccins hebben misschien meer aandacht gekregen dan enige andere gespeculeerde oorzaak van ASS, en de grote meerderheid van de wetenschappers, artsen en onderzoekers op het gebied van de volksgezondheid zijn tot de conclusie gekomen dat er geen verband is tussen vaccins en autisme. Sommigen vragen zich echter nog steeds af of vaccins een rol spelen bij de ontwikkeling van ASS, en dus blijven de volksgezondheids- en medische instellingen zich met deze zorgen bezighouden.
De MMR-hypothese
Het verhaal over hoe er vraagtekens werden gezet bij vaccins als oorzaak van autisme gaat terug tot de jaren negentig van de vorige eeuw. In 1995 publiceerde een groep Britse onderzoekers een cohortstudie in de Lancet waaruit bleek dat personen die waren ingeënt met het mazelen-bof-rubella-vaccin (MMR) een grotere kans hadden op darmziekten dan personen die geen MMR hadden gekregen. Een van deze onderzoekers was gastro-enteroloog Andrew Wakefield, MD, die verder onderzoek deed naar een mogelijk verband tussen het vaccin en darmziekten door te speculeren dat aanhoudende infectie met het vaccinvirus verstoring van het darmweefsel veroorzaakte die op zijn beurt leidde tot darmziekten en neuropsychiatrische ziekten (met name autisme). Een deel van deze hypothese – dat vaccinatie in verband werd gebracht met autisme – was al eerder door enkele onderzoekers geopperd. Zo heeft Fudenberg, in een klein proefonderzoek dat in een niet-mainstream tijdschrift is gepubliceerd, dit verband naar voren gebracht, evenals Gupta in een overzicht van mogelijke behandelingen voor autisme. Deze hypothese was nog niet systematisch onderzocht toen Wakefield haar begon te onderzoeken.
In 1998 publiceerde Wakefield, samen met 12 co-auteurs, een case series studie in de Lancet waarin zij beweerden dat zij, in veel van de 12 gevallen die zij bestudeerden, bewijs hadden gevonden van mazelenvirus in het spijsverteringsstelsel van kinderen die autismeverschijnselen hadden vertoond na MMR vaccinatie. Hoewel zij in het document verklaarden dat zij geen oorzakelijk verband konden aantonen tussen de MMR-vaccinatie en autisme, suggereerde Wakefield in een video die samenviel met de publicatie van het document, dat er een oorzakelijk verband bestond tussen de MMR-vaccinatie en autisme: “…het risico dat dit specifieke syndroom zich ontwikkelt is gerelateerd aan het gecombineerde vaccin, het MMR, in plaats van aan de afzonderlijke vaccins.” Hij raadde vervolgens aan het combinatievaccin MMR op te schorten ten gunste van afzonderlijk toegediende antigeenvaccinaties in de loop van de tijd. (Wakefield had zelf in 1997 een patent aangevraagd voor een vaccin tegen mazelen met één antigeen en lijkt dus een potentieel financieel belang te hebben bij het promoten van dit standpunt.)
De reactie op de publicatie van Wakefield was onmiddellijk. Het nieuws werd breed uitgemeten in de pers en bange ouders begonnen vaccinatie van hun kinderen uit te stellen of volledig te weigeren, zowel in Groot-Brittannië als in de Verenigde Staten. Het aantal MMR-vaccinaties in Groot-Brittannië kelderde.
In de daaropvolgende twaalf jaar werd de mogelijkheid van een verband tussen MMR en autisme uitputtend bestudeerd. Geen enkele gerenommeerde, relevante studie bevestigde Wakefield’s bevindingen; in plaats daarvan hebben vele goed opgezette studies geen verband gevonden tussen MMR en darmziekten of MMR en autisme.
In 2004 schreef toenmalig redacteur Dr. Richard Horton van de Lancet dat Wakefield aan het tijdschrift had moeten onthullen dat hij was betaald door advocaten die rechtszaken wilden aanspannen tegen vaccinproducenten. In televisie-interviews beweerde Horton dat het onderzoek van Wakefield “fataal gebrekkig” was. De meeste co-auteurs van de studie trokken de interpretatie in het artikel in, en in 2010 trok The Lancet het artikel zelf formeel in.
Drie maanden na de intrekking, in mei 2010, verbood de Britse General Medical Council Wakefield om nog langer als arts werkzaam te zijn in Groot-Brittannië, waarbij hij stelde dat hij een “meedogenloze minachting” voor kinderen had getoond in de loop van zijn onderzoek. De raad citeerde ook eerder ontdekte informatie over de mate waarin Wakefield’s onderzoek werd gefinancierd door advocaten die hoopten vaccinproducenten aan te kunnen klagen namens ouders van kinderen met autisme.
Op 6 januari 2011 publiceerde de BMJ een rapport van Brian Deer, een Britse journalist die eerder had gerapporteerd over gebreken in Wakefield’s werk. Voor dit nieuwe rapport sprak Deer met ouders van kinderen uit de ingetrokken studie en vond bewijs dat Wakefield onderzoeksfraude pleegde door gegevens over de aandoeningen van de kinderen te vervalsen.
In het bijzonder meldde Deer dat, terwijl in het rapport werd beweerd dat acht van de twaalf kinderen uit de studie ofwel gastro-intestinale ofwel autisme-achtige symptomen vertoonden dagen na de vaccinatie, de gegevens in plaats daarvan aantonen dat hooguit twee kinderen deze symptomen in dit tijdsbestek vertoonden. Bovendien, terwijl de krant beweerde dat alle twaalf van de kinderen “voordien normaal” waren vóór de vaccinatie met MMR, hadden ten minste twee kinderen een ontwikkelingsachterstand die werd genoteerd in hun dossier voordat de vaccinatie plaatsvond.
Na onderzoek van de dossiers van alle twaalf kinderen, merkte Deer op dat de beweringen in de krant in geen enkele categorie overeenkwamen met de cijfers uit de dossiers: de kinderen met regressief autisme; die met aspecifieke colitis; of die met de eerste symptomen binnen enkele dagen na ontvangst van het MMR-vaccin. In het Lancet-artikel werd beweerd dat zes van de kinderen alle drie deze aandoeningen hadden; volgens de verslagen was dit bij geen enkel kind het geval. (Zie een tabel getiteld “Comparison of three features of the 12 children in The Lancet paper with features apparent in the NHS records, including those from the Royal Free hospital” die de vergelijking tussen de Lancet cijfers en de medische dossiers in het Deer artikel hier uitsplitst.)
In een begeleidend redactioneel artikel onderzoeken BMJ hoofdredacteur Fiona Godlee en co-auteurs Jane Smith en Harvey Marcovitch de schade die aan de volksgezondheid is toegebracht door een piepklein onderzoek dat was gebaseerd op het terugroepen van ouders zonder controlegroep – een onderzoek dat bijna volledig frauduleus bleek te zijn, maar waarvan de gevolgen tot op de dag van vandaag voortduren.
Hoewel de bevindingen van Wakefield’s artikel al lang door wetenschappers in diskrediet zijn gebracht, maakt het bewijs dat de gegevens zelf waren vervalst dit rapport van het BMJ tot een mijlpaal in de geschiedenis van vaccins. Er zijn sterke aanwijzingen dat het oorspronkelijke onderzoek niet gepubliceerd had mogen worden, niet alleen omdat het slecht was uitgevoerd, maar ook omdat het een product van onderzoeksfraude was.
De thimerosal-hypothese
MMR is niet het enige vaccin of vaccinonderdeel dat onder de loep is genomen door degenen die vermoeden dat vaccinatie verband houdt met autisme. Nadat de MMR-controverse was weggeëbd, richtten critici hun vragen op thimerosal, een kwikhoudend conserveringsmiddel dat in sommige vaccins wordt gebruikt. (Thimerosal was nooit gebruikt in MMR, omdat antimicrobiële middelen niet worden gebruikt in levende vaccins.)
In de late jaren 1990 werden wetgevers, milieuactivisten, en medische en volksgezondheidswerkers bezorgd over blootstelling aan kwik in het milieu, met name door de consumptie van vis. Met de toegenomen aandacht voor bekende en mogelijke schadelijke effecten van dergelijke blootstellingen, verzocht de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) in 1999 geneesmiddelenbedrijven om verslag uit te brengen over de hoeveelheden kwik in hun producten. De resultaten voor kwik in vaccins, in de vorm van thimerosal, overschreden de FDA-richtlijnen voor blootstelling aan het soort kwik dat in vis wordt aangetroffen. Kwik in vis komt voor in de vorm van methylkwik, dat in het menselijk lichaam niet gemakkelijk wordt gemetaboliseerd en uitgescheiden. Het is bekend dat het bij bepaalde hoge blootstellingsniveaus schadelijke neurologische effecten kan veroorzaken. Het kwik in thimerosal metaboliseert in het lichaam tot ethylkwik, een verbinding die destijds weliswaar niet uitgebreid werd bestudeerd, maar waarvan werd aangenomen dat zij veel minder schadelijk was dan methylkwik.
De FDA stond voor een dilemma: er waren geen aanbevelingen voor blootstelling aan ethylkwikniveaus. Moesten ze de richtlijnen voor methylkwik toepassen op ethylkwik? Was er reden tot bezorgdheid over de blootstelling aan kwik in kindervaccins? Omdat zij deze vragen niet onmiddellijk konden beantwoorden, riepen zij samen met de American Academy of Pediatrics en andere groepen de vaccinproducenten op om het gebruik van thimerosal in vaccins te beperken of af te schaffen. Bovendien werden er studies gepland om te onderzoeken of er schadelijke effecten waren bij kinderen die werden blootgesteld aan de hoeveelheid kwik in vaccins.
Activisten en anderen maakten zich zorgen over de veiligheid van thimerosal op dit punt, en zij stelden dat autisme een gevolg zou kunnen zijn van blootstelling aan kwik in vaccins. Het Institute of Medicine heeft de kwestie aan een uitgebreid veiligheidsonderzoek onderworpen. In hun voorlopige rapport, gepubliceerd in 2001, verklaarden zij dat de commissie niet genoeg bewijs had gevonden om een oorzakelijk verband tussen kwik in vaccins en neurologische ontwikkelingsstoornissen te ondersteunen of te verwerpen. In hun eindverslag, dat in 2004 werd gepubliceerd, kwamen zij echter tot de conclusie dat het grote aantal bewijzen dat sinds 2001 over deze kwestie was verzameld, pleitte voor het verwerpen van de hypothese dat kwik in vaccins verband houdt met neurologische ontwikkelingsstoornissen.
Heden ten dage wordt thimerosal niet meer gebruikt in de meeste kindervaccins, hoewel sommige vormen van griepvaccin die verkrijgbaar zijn in multi-dose flacons het conserveringsmiddel kunnen bevatten.
Andere hypothesen
Nadat thimerosal uit de meeste vaccins werd verwijderd, daalde het aantal gevallen van autisme niet. Integendeel, ze bleven stijgen. Sommige critici van vaccins verlegden hun aandacht van een hypothetisch verband tussen blootstelling aan kwik en autisme naar andere doelen. Eén zo’n doel is het aantal vaccins dat aan kinderen wordt gegeven. Sinds de jaren ’80 zijn er veel vaccins toegevoegd aan het vaccinatieschema voor kinderen, en sommige critici hebben hun bezorgdheid geuit dat deze toename in blootstelling aan vaccins leidt tot autisme. Er is echter geen bewijs gevonden voor een verband tussen een verhoogde blootstelling aan vaccins en autisme. Anderen hebben zich geconcentreerd op de aluminium hulpstof in sommige vaccins als een mogelijke oorzaak van autisme. De hoeveelheden aluminium die in vaccins worden gebruikt zijn echter klein in vergelijking met andere vormen van blootstelling aan aluminium, zoals in moedermelk en zuigelingenvoeding. Aluminium in vaccins is niet in verband gebracht met gezondheidsproblemen bij zuigelingen of kinderen.
Conclusie
De meeste wetenschappelijke en medische deskundigen zijn ervan overtuigd dat er geen verband bestaat tussen vaccins en autisme en andere neurologische ontwikkelingsstoornissen. Toch blijven critici vraagtekens zetten bij de kwestie. Niet alleen trekken zij het verband tussen MMR en thimerosal en autisme in twijfel, maar zij brengen ook andere boosdoeners naar voren waarvan zij menen dat zij een rol zouden kunnen spelen bij de ontwikkeling van autisme. Onderzoekers blijven deze vragen onderzoeken, maar er is geen bewijs dat deze factoren een rol spelen bij de ontwikkeling van autisme. De meeste autisme-onderzoekers houden het erop dat de oorzaken van autisme velerlei zijn en genetische en omgevingsfactoren omvatten, maar dat vaccins er niet bij betrokken zijn.,
Bronnen
Laatste update 25 januari 2018