Amerikanen zijn dol op yoga. De groepen die het vaakst yoga beoefenen zijn vrouwen (20 procent), volwassenen tussen 18 en 44 jaar (18 procent) – hoewel ook kinderen yoga beoefenen (8 procent) – en blanke Amerikanen (17 procent). Hoe zit het met de 71 procent van de Amerikanen die zich als christen identificeert?
In november 2018 lokte een Assemblies of God megachurch pastor in Missouri, John Lindell, emotionele reacties uit door zijn 10.500 leden tellende gemeente te vertellen dat yoga christenen openstelt voor “demonische” onderdrukking. Wat “christelijke yoga” betreft, vroeg hij: “Waarom zou je het yoga noemen?”
De preek was impopulair omdat veel van Lindell’s gemeenteleden deelnemen aan traditionele yoga of christelijke versies. Zij beweren dat yoga hen “dichter bij God brengt.”
Het goddelijke tot een juk
De term “yoga,” van de Sanskriet wortel yuj, is een cognaat van het Engelse “yoke.” Hoewel sommigen beweren dat yoga van voor de “religie” stamt, staan de vroegste schriftelijke verwijzingen in wat mensen nu identificeren als “Hindoeïstische” teksten. De Upaniṣads (ca. 800-400 v. Chr.) en de Bhagavad Gītā (ca. 200 v. Chr.-200 n. Chr.) beschrijven yoga als meditatieve disciplines om je zintuigen terug te trekken uit de wereld om je te verenigen met Brahman – de alles doordringende goddelijke realiteit achter alles in het universum.
De populariteit van yoga in de Verenigde Staten is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw sterk toegenomen. Het zou simplistisch zijn om te denken dat alle “yoga” hetzelfde is, dus het is het beste om ons te concentreren op specifieke voorbeelden. Een invloedrijke popularisator was de Indiase Hindoe Shri Krishna Pattabhi Jois (1915-2009), ontwikkelaar van de moderne Ashtanga, of acht-ledige, yoga. Jois bracht zijn eerste van vele bezoeken aan Encinitas, Californië in 1975.
Niet toevallig was Encinitas de plaats van een geruchtmakende rechtszaak waarin christelijke ouders hun schooldistrict aanklaagden wegens het onderwijzen van Ashtanga yoga. Jois onderwees dat “de reden waarom we yoga doen is om één te worden met God.” Daarmee bedoelde hij dat er geen wezenlijk verschil is tussen de “jivatma, of het inwonende Zelf van het individu, en de paramatma, of het Universele Zelf.”
Omdat “hindoeïsme zeer, zeer moeilijk te begrijpen is,” sprak Jois niet veel over hindoeïstische filosofie, maar liet hij westerlingen in plaats daarvan Ashtanga’s derde ledemaat beoefenen -āsanas, of houdingen. Jois was ervan overtuigd dat iedereen die Ashtanga houdingen beoefent “God van binnen zal ervaren … of ze dat nu willen of niet.”
Ashtanga begint altijd met “Zonnegroeten” (Sūrya Namaskāra)-bogen in “gebed tot de zonnegod,” Surya. Dit is omdat “de yogahoudingen elk een leidende godheid hebben, en er zijn in totaal 72.000 van zulke godheden. Alvorens eer te bewijzen aan de godheden afzonderlijk, moet een yogastudent beginnen met de groet aan Surya, die, volgens het geloof, de rest van het pantheon bevat.”
In de Zonnegroet brengt men beide handen samen in een añjali mudrā (gebed gebaar) boven het hoofd. De oefening kan beginnen en eindigen met añjali mudrā voor het hart, terwijl het hoofd wordt gebogen en “Namaste” wordt gezegd – vaak vertaald als “het Goddelijke in mij buigt voor het Goddelijke in jou.”
Ashtanga eindigt altijd met Padmāsana (Lotus) en Savāsana (“rust nemen” in Corpse), houdingen die bevorderlijk zijn voor meditatie, aanbidding en “verlichting”. In Lotus vormt men jñāna mudrā (wijsheidsgebaar) door cirkels te maken met de duimen en wijsvingers. Dit symboliseert de ondergeschiktheid van de individuele geest (Ātman) aan de Universele Geest (Brahman).
Yoga’s fysieke en spirituele aantrekkingskracht
Veel christenen – maar ook joden en moslims – beschouwen buigen of zich ondergeschikt maken aan een andere god dan de hunne als afgoderij – een overtreding van het Eerste Gebod. Toch voelen veel Amerikanen – waaronder christenen – zich aangetrokken tot de fysieke en spirituele voordelen van yoga.
Uit de 2016 Yoga in America Study bleek dat 24 procent van de beoefenaars yoga voor het eerst probeerde op zoek naar “spirituele ontwikkeling”. De meerderheid die op zoek is naar “oefening en stressverlichting” heeft de neiging om na verloop van tijd meer gemotiveerd te raken door “spiritualiteit”. Hoewel mensen andere vormen van lichaamsbeweging, zoals hardlopen, als “spiritueel” kunnen omschrijven, mist hardlopen de religieuze geschiedenis en de moderne context van yoga.
Christelijke yogi’s
Sommige christenen wenden zich tot yoga om gaten in hun eigen religieuze tradities op te vullen. Een klant van Amazon.com kocht een Christoga: Faith in Fitness DVD “omdat ik bezorgd was dat mijn gebedsleven ontbrak.” Een “toegewijd lid van een zuidelijke baptistenkerk” legde uit dat “ik veel meer uit yoga en meditatie haal dan uit een preek in de kerk.”
Christenen die de voordelen van yoga willen maar zich zorgen maken over afgoderij, proberen de praktijk te “verlossen” of te verchristelijken. Sommigen volgen traditionele yogalessen en bidden tot Jezus of zien zonnegroeten als zonnegroeten en prāṇāyāma (ademhalingstechnieken voor het reguleren van onpersoonlijke “levensenergie”) als het inademen van de Heilige Geest. Anderen zoeken christelijke alternatieven.
Zoals er marktvraag is naar christelijke muziek, christelijke romans en christelijke films, heeft christelijke yoga een ingebouwd publiek. Merken als Christoga, Yahweh Yoga en Holy Yoga herlabelen houdingen en voegen er Bijbelverzen aan toe.
Christenen die zich ongemakkelijk voelen bij de term “yoga” kunnen kiezen voor WholyFit, Outstretched in Worship, of PraiseMoves. Geen van deze varianten ziet yoga als louter oefening, maar als een spirituele discipline, geworteld in niet-christelijke religie, die opzettelijk moet worden geheretiketteerd als christelijk. Zelfs Wheaton College, de belangrijkste evangelische instelling voor hoger onderwijs, onderwijst yoga (inclusief Zonnegroeten) – niet alleen als een oefening, maar als een spirituele aanvulling op meer conventionele christelijke disciplines.
Christelijke critici
Sommige christenen achten het onmogelijk om yoga-spiritualiteit te verzoenen met het christendom. Van de Amerikanen die nog nooit aan yoga hebben gedaan, zegt 9% – en van degenen die ermee zijn gestopt 4% – “dat het aspect ‘spiritualiteit’ me stoort”. Douglas Groothius, professor aan het historisch baptistische Denver Seminary, noemt christelijke yoga een “oxymoron.”
Pentecostaliste en voormalig yogalerares Corinna Craft stelt dat het eenvoudigweg omschrijven van yoga als christelijk het niet christelijk maakt, omdat “auteurschap impliceert eigendom,” en “eigendom impliceert recht van bezit en controle.” Yoga is “niet slechts een menselijke uitvinding” maar “mede-eigenaar” van het “geestenrijk.”
Hoe christenen yogahoudingen ook noemen, ze zijn een “bewegende liturgie, een belichaamde vorm van aanbidding, een fysiek offer aan Hindoegoden” die “aangetrokken worden tot het offer.” Naar analogie zullen de eigenaars van een “gestolen Lexus” zich niet “voor de gek laten houden” als een “dief de nummerplaat verwijdert”. Evenzo behouden de “Hindoe geesten” die yoga bezitten hun “eigendomsbewijs”, om het zo maar te zeggen. Ze stappen weer in hun auto terwijl jij erin rijdt.”
Kan yoga aan Jezus worden opgedragen?
Afgaande op de stijgende populariteit van yoga onder christenen, verliezen de critici het culturele debat. Veel christenen redeneren dat als iemand een praktijk aan Jezus wijdt, deze per definitie christelijk is.
Het is moeilijk om getuigenissen te weerleggen zoals die van Christianity Today-schrijfster Agnieszka Tennant: “De drie uur per week die ik aan yoga besteed . … brengen me dichter bij Christus.” De ontwikkelaar van Holy Yoga, Brooke Boon, doet de kritiek kort af met “twee woorden: Jezus Christus.” Het claimen van toewijding aan Jezus is de ultieme christelijke argument-stopper.
Christelijke yogi’s kunnen er echter achter komen dat yoga hun overtuigingen verandert. Holy Yoga heeft meer dan 1.700 christelijke instructeurs gecertificeerd. Gecertificeerde instructeurs leren en onderwijzen dat “Jezus het Woord van God” “de vibratie” is die God gebruikte bij het scheppen van het universum. Het chanten van Oṃ “doet hetzelfde” als bidden tot Jezus omdat Oṃ de “vibratieklank van het universum” is. God schiep mensen als “fysieke en energetische wezens,” en “chakra’s” zijn “energiecentra” die “een echo zijn van wat God heeft geschapen.”
Boon verklaart dat de traditionele yoga-overtuigingen over trillingsenergie en chakra’s “logisch voor me zijn.” Zulke overtuigingen kunnen logisch worden voor andere Holy Yoga beoefenaars, die daardoor eerder geneigd zullen zijn andere vormen van yoga te verkennen.
Psychologisch onderzoek toont aan dat “reclame voor merkextensies de herinnering aan het moedermerk vergemakkelijkt.” Als yoga een “ouder merk” is en Holy Yoga een “merkextensie”, dan kunnen positieve ervaringen met Holy Yoga aanzetten tot het ontdekken van andere yogamerken en overtuigingen over het goddelijke. Voor sommigen is dit een positieve ontwikkeling, terwijl het voor anderen neerkomt op geloofsafval.
Christenen die aanvankelijk van plan waren Jezus te aanbidden door middel van yoga, kunnen zich gaan richten op andere religieuze en spirituele tradities. Onderzoek toont aan dat yogabeoefenaars die al langer yoga beoefenen zich minder vaak identificeren als “christen” en zich eerder identificeren als “spiritueel maar niet religieus” of “boeddhist”. Kristin bijvoorbeeld, groeide op als katholiek in Indiana en probeerde yoga voor de fysieke “stretches”. Ze geeft nu de voorkeur aan de “acht ledematen” van Ashtanga boven de “tien geboden” van het christendom.
Hoe kan yogabeoefening religieuze overtuigingen veranderen?
Ashtanga ontwikkelaar Pattabhi Jois en de pinkstergelovigen John Lindell en Corinna Craft geven vergelijkbare antwoorden: Yoga houdingen zijn al gewijd aan andere godheden dan Jezus. Dus, iedereen die yogahoudingen uitvoert, ongeacht de intenties, trekt de voorzittende geesten aan. Het debat gaat hier over de vraag of deze geesten goed of slecht zijn.
Of geesten nu wel of niet bestaan of handelen in de fysieke wereld, yogahoudingen beïnvloeden overtuigingen omdat het menselijk lichaam en de geest met elkaar verbonden zijn. Mensen die houdingen beoefenen worden zich meer bewust van zintuiglijke ervaringen en willen deze verklaren.
Leraren en ideeën die in de bredere yogacultuur circuleren – ideeën zoals chakra’s en niet-religieuze spiritualiteit – sturen interpretaties van ervaringen. Als mensen genieten van yoga, zijn ze ontvankelijk voor de ideeën die ze tegenkomen tijdens het beoefenen.
De populariteit van yoga in Amerika, inclusief christelijke yoga, vertoont geen tekenen van afzwakking. Enthousiastelingen en critici blijven debatteren over de vraag of christelijke yoga echt christelijk is of echt yoga.