Vorige week heeft het in de Atacama-woestijn – de droogste plek op aarde – zoveel geregend dat een waterval die 10 jaar droog heeft gestaan, tot leven is gekomen.
Chili is getuige van extreme stortbuien die overstromingen veroorzaken, ook in de Atacama-woestijn. De geografie van de woestijn is zijn ecologisch lot – het majestueuze Andesgebergte houdt wolken uit de regio tegen, terwijl de koude stromingen in de Stille Oceaan geen vochtige winden op gang brengen om de woestijn in waterdeeltjes gehuld te houden.
De jaarlijkse regenval in de regio is slechts 15 millimeter (mm). Alleen tijdens het El Niño-fenomeen neemt de regenval toe als gevolg van warmere oceaanstromingen. Dit gebeurt eens in de twee tot twaalf jaar, met een onderbreking van vijf jaar. Sinds drie jaar valt er in de woestijngebieden echter niet alleen veel regen, maar ook sneeuw.
Klimaatwetenschappers spoeden zich nu naar de regio. Tekenen van een veranderend klimaat zijn de afgelopen jaren uitgesproken met de frequente terugkeer van desierto florido, een uniek fenomeen.
Desierto florido, of bloeiende woestijn, keerde in 2017 terug naar de Atacama-woestijn in Chili – vier jaar voor het gebruikelijke tijdstip. De 127.000 vierkante kilometer grote woestijn is eens in de vijf-zeven jaar gastheer van de desierto florido – wanneer de woestijn bloeit met meer dan 200 soorten bloemen.
Het extreem dorre landschap – het is de proxy op aarde voor de settings van bijna alle films op Mars – metamorfoseert in een ongelofelijke wereld van kleuren. In de volksmond wordt aangenomen dat desierto florido meer mensen trekt dan een topvoetbalevenement. Degenen die er getuige van zijn, roepen steevast een gevoel van devotionele overgave aan de mystiek van de natuur op.
In augustus 2017 wenste de natuur een pauze te nemen van haar routine; misschien om te pauzeren en een boodschap uit te schreeuwen. Deze maand, toen de desierto florido terugkeerde naar Atacama, sloot het zijn gebruikelijke cyclus van vijf-zeven jaar af.
Een ongebruikelijke regenbui ging vooraf aan de bloei; bijna het op het spel zetten van de plaats’s ongewenste, maar veel-gerespecteerde superlatief van het zijn van de droogste plek op aarde. Nog maar twee jaar geleden had de woestijn de bloei nog meegemaakt.
Voor honderden geologen en klimaatdeskundigen, die gewoonlijk zulke ruige landschappen afstruinen op zoek naar aanwijzingen voor alles wat het menselijk bestaan aangaat, riep het vele vragen op. In shock vroegen velen zich af: waarom is het zo vroeg teruggekomen? Zijn regelmatige regens de nieuwe identiteit van de woestijn? Zal de desierto florido de woestijn regelmatig een diametraal tegenovergestelde ecologische aanblik geven? Of was het gewoon een bizar incident?
Arica, de meest noordelijke stad van Chili in de Atacama, en slechts 18 km van de grens met Peru, staat bekend als de stad met de minste regenval ter wereld. Het heeft een wereldrecord voor de langste droogteperiode – in het begin van de 20e eeuw heeft het hier 14,5 jaar achtereen niet geregend.
In Antofagasta regent het slechts 1,8 mm per jaar. Er is een uitgebreid netwerk van weerstations in de regio, maar veel stations in de Atacama hebben nooit regen geregistreerd. Uit geologisch onderzoek blijkt dat de woestijn tussen 1570 en 1971 geen regen heeft ontvangen.
In de woestijn voelt men het zelfs overdag koud aan – omdat het op grote hoogte ligt. Maar de afwezigheid van water in het ecosysteem is zo groot dat de 6.885 meter hoge bergen geen gletsjers hebben. Britse wetenschappers suggereren dat sommige rivierbeddingen al meer dan 120.000 jaar droog staan.
In mei 2017 werd de regio geteisterd door hevige regens die bijna een maand aanhielden. Het nationale noodbureau van het Chileense ministerie van Binnenlandse Zaken en Openbare Veiligheid zette de regio op rood alarm. De gemeente Diego de Almagro in de regio werd getroffen door overstromingen van de Salado-rivier. Toeristen strandden; nabijgelegen havensteden werden gesloten.
Hoewel de regering de intensiteit van de regen in november 2017 nog aan het meten was, werd in veel media gemeld dat de regenval meer dan 700 procent van het jaargemiddelde bedroeg; op veel plaatsen was het meer dan 1.000 procent. Deze bui veroorzaakte de voortijdige droogtebloei.
Atacama is een mijn van begraven zaden van heermoesbloemen uit eerdere bloeiingen. De zaden komen in één keer tot leven. De laatste tijd maken dergelijke extreme weersomstandigheden deel uit van de 21e-eeuwse overlevering van Atacama.
Op 24 maart 2015 registreerden delen van de woestijn 2,4 centimeter (cm) regen, oftewel 14 jaar regenval, in slechts één dag. In Antofagasta regende het 2,2 cm of de totale regenval van de regio van een jaar in slechts 12 uur. De gewoonlijk droge Copiapo-rivier kwam onder water te staan. Chili kondigde een nationale noodtoestand af om hulp- en reddingsoperaties te vergemakkelijken.
In tegenstelling tot de regen in mei 2017, werd deze extreme regenbui veroorzaakt door het El Niño-fenomeen. Gewoonlijk valt desierto florido samen met dit weergebeuren.
Deplaatsvervangend minister van Binnenlandse Zaken Mahmud Aleuy zei dat de overstroming de “ergste regenramp was die in 80 jaar op het noorden (van Chili) is gevallen”. En in oktober bloeide de woestijn, de laatste die de cyclus van vijf-zeven jaar aanhield – beoordeeld als de “meest spectaculaire in 18 jaar”.
In juli 2011 had Atacama te maken met een andere ongewone gebeurtenis – sneeuwval. Volgens de Chileense regering viel er tot 80 cm sneeuw in het woestijngebied, iets wat in de voorgaande 20 jaar nog nooit was voorgekomen.
“Normaal gesproken komen de witte flitsen in de Zuid-Amerikaanse Atacama-woestijn uit zoutpannen. Maar op 7 juli 2011, toen de Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) op NASA’s Terra-satelliet deze beelden maakte, was veel van het wit afkomstig van een veel zeldzamer goed: sneeuw,” aldus NASA in een persbericht.
In augustus 2013 waren de bewoners getuige van een nieuwe sneeuwval, waarvan ze dachten dat het de ergste in drie decennia was. Omdat ze nog nooit sneeuw hadden gezien, zelfs niet op zo’n grote hoogte, deden frequente sneeuwvallen de vrees voor overstromingen toenemen als de sneeuw smolt.
Wetenschappelijk en figuurlijk is de Atacama het nieuwe landschap om getuige te zijn van de gevolgen van klimaatverandering. “De Atacama is zo droog dat ik als kind ’s nachts kon lezen door gebruik te maken van de statische elektriciteit die werd opgewekt door met mijn hand tegen mijn beddengoed te wrijven”, aldus Armando Azua-Bustos, oprichter & CEO, Atacama Biotech, die in de media werd geciteerd.
Armando stuurt nu wetenschappelijke experimenten aan om na te gaan hoe het leven zich aan zo’n vijandige omgeving heeft aangepast, en draagt zo aanwijzingen aan voor een bredere aanpassing aan klimaatverandering. Wetenschappers wezen erop dat de Atacama met een abrupte verandering van het klimaat werd geconfronteerd om tot deze toestand te zijn gedoemd.
De plaatselijke bewoners van dit eenzame deel van de planeet hadden reeds een dreigende verandering van het klimaat waargenomen. Maar zij waren niet de enigen. Hun “nooit eerder voorgekomen ervaring” met het weer was ook geen vreemde ontwikkeling, maar onderdeel van een verandering op planetair niveau die zich over de hele wereld voltrok.
En deze verandering voltrok zich in extreme weersgebeurtenissen, vaak contrasterend, die continenten, geografie en demografie omspanden. Zoals bleek, zijn we op de lange termijn allemaal slachtoffer van dodelijke weersomstandigheden.
Opmerkingen worden gemodereerd en worden pas gepubliceerd na goedkeuring door de moderator van de site. Gebruik een echte e-mail-ID en geef uw naam op. Geselecteerde reacties kunnen ook worden gebruikt in de rubriek ‘Brieven’ van de gedrukte editie van Down To Earth.
Wij zijn een stem voor u; u bent een steun voor ons geweest. Samen bouwen we aan journalistiek die onafhankelijk, geloofwaardig en onbevreesd is. U kunt ons verder helpen door een donatie te doen. Dit zal veel betekenen voor ons vermogen om u nieuws, perspectieven en analyses uit de praktijk te brengen, zodat we samen verandering kunnen brengen.