Wat is fibrinolyse?

Fibrinolyse is het afbreken van bloedstolsels, wat een cruciaal onderdeel is van wondgenezing. Als fibrinolyse niet goed wordt gereguleerd kan dit leiden tot tal van verschillende ziekten.

Fibrine en bloedstolsels

Een bloedstolsel (trombus) bestaat uit samengevoegde bloedplaatjes, rode bloedcellen, en een netwerk van vernette fibrine-eiwitten. Een trombus ontstaat van nature als een reactie op een verwonding, als een middel om bloeden te voorkomen. Trombi kunnen schadelijk worden als ze zich vormen in gezonde bloedvaten en de bloedstroom blokkeren.

Bloedstolsel Illustratie. Image Credit: Adike /

Fibrinogeen is een oplosbaar eiwit dat in relatief kleine concentraties in het bloed circuleert en bestaat uit drie afzonderlijke polypeptideketens (Aα, Bβ, en γ) die met elkaar verbonden zijn door disulfidebindingen. Fibrinogeen wordt omgezet in fibrinemonomeren wanneer het eiwit trombine de A- en B-fibrinopeptiden verwijdert.

De fibrinemonomeren kunnen nu één voor één worden geassembleerd, wat een cruciaal proces is voor de vorming van een trombus. Het vrijkomen van fibrinopeptide A initieert de aggregatie van fibrinevezels, wat leidt tot de vorming van een semi-staggerend, overlappend patroon van fibrine binnen de zich ontwikkelende trombus. Factor XIIIa zorgt voor verdere verknoping van fibrine, die samen met bloedplaatjes en rode bloedcellen de structuur van de groeiende trombus verstevigt.

De sterkte van de trombus is zeer belangrijk omdat zwakke stolsels gevoelig zijn voor ongewenste fibrinolyse, en stevigere stolsels trombose kunnen bevorderen. Vele factoren beïnvloeden de stabiliteit van een trombus, waaronder de diameter van de fibrinevezels, de lokale fibrineconcentratie en de structuur van het fibrinenetwerk. Ook andere factoren, zoals trombinevorming en de reactiviteit van bloedplaatjes, zijn van invloed op de structuur van een trombus.

Wat is fibrinolyse?

Fibrinolyse is de afbraak van fibrine binnen bloedstolsels. Er zijn twee soorten fibrinolyse, namelijk primaire en secundaire fibrinolyse. Primaire fibrinolyse treedt op natuurlijke wijze op en secundaire fibrinolyse ontstaat door een externe oorzaak, zoals medicijnen of een medische aandoening.

Fibrinolyse wordt strak gecontroleerd door de werking van verschillende cofactoren, remmers en receptoren. Plasmine is het belangrijkste eiwit dat de fibrinolyse activeert. Plasmine wordt uit plasminogeen omgezet door tissue plasminogen activator (tPA) en urokinase (up A). tPA wordt gesynthetiseerd door endotheelcellen, terwijl uPA wordt gesynthetiseerd door monocyten, macrofagen en urine-epitheelcellen. uPA heeft een lagere affiniteit voor plasminogeen dan tPA, ook heeft uPA geen fibrine als cofactor nodig om de vorming van plasmine op gang te brengen. Plasmine activeert tPA en uPA, waardoor een positieve terugkoppelingslus ontstaat waarbij de activering van plasminogeen leidt tot meer activering van plasminogeen. Deze positieve terugkoppelingslus is van cruciaal belang omdat het verwijderen van bloedstolsels die hun doel hebben gediend, uiterst belangrijk is.

De rol van fibrinolyse bij ziekte

Dysregulatie van en fouten met de fibrine/fibrinogeen-eiwitten kunnen leiden tot een veelheid van aandoeningen die verband houden met bloedingen en stolselvorming. Dysfibrinogenemieën worden veroorzaakt door zeldzame autosomaal dominante mutaties in een van de drie fibrinogeen-polypeptideketens. Er kunnen meerdere verschillende mutaties optreden, die elk verschillende veranderingen in de structuur van fibrinogeen tot gevolg hebben.

Fibrinogen Dusard is een γ-dysfibrinogenemie die leidt tot een verstoring van de tPA- en fibrinebinding, wat resulteert in een verminderde activering van plasminogeen, een verstoorde fibrinolyse en een verhoogde kans op trombose. Afibrinogenemie wordt veroorzaakt door een aangeboren afwezigheid van fibrinogeen, wat leidt tot symptomen zoals navelbloedingen en trombose.

Hyperfibrinolyse veroorzaakt overmatige bloedingen. Eén theorie suggereert dat hyperfibrinolyse wordt veroorzaakt door systemische ontsteking die leidt tot verhoogd verbruik van fibrine binnen microtrombi, wat resulteert in een tekort aan circulerend fibrine. Hyperfibrinolyse kan ook worden veroorzaakt door het verlies van fibrinolytische remmers als gevolg van een tekortschietende synthese door een ziekte, zoals chronische leverziekte.

Hypofibrinolyse veroorzaakt een verminderde afbraak van stolsels, wat tot trombose leidt. Dit kan worden veroorzaakt door de productie van auto-antilichamen tegen plasminogeenactivatoren (zoals tPA en uPA), of tegen fibrinolytische receptorcomponenten (zoals annexine). Hypothyreoïdie is in verband gebracht met hypofibrinolyse omdat bij deze ziekte verlaagde niveaus van cruciale fibrinolyse-eiwitten (zoals A2AP, tPA en PAI-1) optreden.

De behandeling van fibrinolyse-aandoeningen varieert per type en oorzaak. Stoornissen van de stolselvorming en -structuur kunnen worden behandeld met hemostatische behandelingen zoals recombinant factor VIIa. Bij stoornissen die door externe factoren worden veroorzaakt, kan de stoornis worden behandeld door deze externe factor weg te nemen. Zo kan de behandeling van hypothyreoïdie de symptomen van hypofibrinolyse verlichten.

Verder lezen

• Alle fibrinolyse-inhoud

Citaties