Toen Pixar in 1988 een computer-geanimeerde korte film genaamd “Tin Toy” vertoonde, haatte het testpubliek de aanblik van de pseudo-realistische baby genaamd “Billy” die het speelgoed terroriseerde. Deze heftige reactie overtuigde Pixar ervan geen griezelig realistische menselijke karakters meer te maken – sindsdien richt het bedrijf zijn inspanningen op films over levend speelgoed, nieuwsgierige robots en pratende auto’s om Academy Awards en de harten van bioscoopbezoekers te winnen.
Heden ten dage blijft het “uncanny valley”-fenomeen bijna net zo mysterieus als toen de Japanse roboticus Masahiro Mori de term voor het eerst bedacht in 1970. Maar wetenschappers zijn begonnen dieper in de metaforische vallei te duiken om beter te begrijpen waarom robots of virtuele personages met bepaalde menselijke kenmerken zo’n mentaal onbehagen kunnen opwekken. Dat begrip kan van cruciaal belang blijken als mensachtige robots of virtuele metgezellen de komende jaren hun intrede doen in huizen en bedrijven.
“We begrijpen nog steeds niet waarom het gebeurt en of je eraan kunt wennen, en mensen zijn het er niet per se over eens dat het bestaat,” zei Ayse Saygin, een cognitiewetenschapper aan de University of California, San Diego. “Dit is een van die gevallen waarin we nog maar aan het begin staan om het te begrijpen.”
De metafoor van de uncanny valley suggereert dat een menselijk uiterlijk of gedrag een kunstmatige figuur vertrouwder kan doen lijken voor kijkers – maar slechts tot op zekere hoogte. Het gevoel van vertrouwdheid voor de kijker daalt scherp in de uncanny valley zodra de kunstmatige figuur een realistische mens probeert na te bootsen, maar daar niet in slaagt.
“Als je er menselijk uitziet, maar je beweging is schokkerig of je kunt geen goed oogcontact maken, dat zijn de dingen die ze uncanny maken,” vertelde Saygin aan InnovationNewsDaily. “Ik denk dat de sleutel is dat wanneer je verschijningen menselijk maakt, je verwachtingen wekt bij de hersenen. Wanneer die verwachtingen niet worden waargemaakt, dan heb je het probleem in de hersenen.”
Al te menselijk
Saygin en collega-onderzoekers denken niet dat het fenomeen precies de metafoor van de vallei volgt. In plaats daarvan suggereren ze dat het gevoel van de uncanny valley ontstaat wanneer een kunstmatige figuur er echt genoeg uitziet of zich echt genoeg gedraagt om een mentale omschakeling teweeg te brengen – de hersenen van de kijker beginnen de figuur plotseling als een mogelijke mens te beschouwen.
“Pixar heeft een les geleerd uit ‘Tin Toy’,” zei Thalia Wheatley, een psychologe aan het Dartmouth College. “
Wheatley’s lab heeft ontdekt dat iedereen, van studenten aan het Dartmouth College tot een afgelegen stam in Cambodja, een sterke gevoeligheid toont voor wat wel of niet menselijk lijkt. Maar dergelijke bevindingen hielden alleen stand wanneer de onderzoekers mensen menselijke gezichten toonden die bekend waren bij hun etnische groep.
Wanneer mensen een reeks poppenachtige en menselijke gezichten te zien kregen die waren gemaakt met “morphing” software, zeiden ze dat een gezicht alleen menselijker was dan een pop als het voor ten minste 65 procent een menselijk gezicht was. Mensen konden zelfs het menselijke uiterlijk van een kunstmatig figuur beoordelen op basis van het zien van een enkel oog.
“De evolutionaire geschiedenis heeft ons erop ingesteld om kleine vervormingen te detecteren die wijzen op ziekte, mentale of fysieke problemen,” legde Wheatley uit. “Als je op zoek gaat naar een menselijk uitziende robot of avatar, ga je in tegen miljoenen jaren evolutionaire geschiedenis.”
Wanneer het ertoe doet
De wereld van vandaag heeft het gered zonder de uncanny valley te veroveren. De meeste mensen verwachten (of willen) nog geen volmaakt menselijke robot geliefden, bedienden of virtuele metgezellen in hun leven.
Medische studenten presteren beter in echte noodsituaties als ze trainen met een simulator die eruitziet en zich gedraagt als een echt mens, zegt Karl MacDorman, een robotica-onderzoeker aan de Indiana University. Ambitieuzere Hollywoodfilms die computergeanimeerde figuren willen gebruiken voor levensechte scènes kunnen er ook baat bij hebben – of ze nu een virtuele stuntdubbel nodig hebben of een realistische emotionele voorstelling om de zwaarte van films als “Schindler’s List” te evenaren.”
“Voor medische toepassingen of bepaalde films is mikken op de eerste piek niet voldoende,” zei MacDorman. “
De meeste experimenten tot nu toe waren gericht op het bestuderen van de menselijke perceptie van een “mismatch” in het menselijke realisme van een kunstmatige figuur. Maar MacDorman is begonnen met de ontwikkeling van een interactief experiment dat vrijwilligers laat praten met echte acteurs of hun digitale dubbelgangers – een volgende stap in de richting van het opruimen van de nevelen uit de uncanny valley.
“We voorspellen dat unheimlichheid zal interfereren met de normale empathische respons van deelnemers binnen dit scenario,” zei MacDorman. “Dit zal ons helpen begrijpen hoe de uncanny valley emotionele empathie beïnvloedt tijdens een interactie.”
- Top 7 Nuttige Robots die je nu kunt kopen
- Waar is mijn Virtuele Acteur?
- 5 Redenen om bang te zijn voor Robots