Zo ook met racisme: ras als biologische categorie bestaat misschien niet, maar ‘ras’ als categorie om de samenleving te ordenen zeker wel, en de resultaten van dat ‘sociale feit’ zijn elke dag zichtbaar. Maar wanneer mensen solidair handelen, breken ze de onzichtbare barrières af en ontdekken we, zoals Jo Cox, dat we meer gemeen hebben dan ons scheidt.
Stelt u zich de geschiedenis van het antisemitisme eens voor als die alleen door joden zou zijn geschreven. Erger nog, stel je de strijd tegen het antisemitisme voor als die alleen door joden zou worden gevoerd, of de strijd tegen de ontkenning van de holocaust. De strijd tegen het antisemitisme, voor zover die geslaagd is, heeft alleen effect gehad omdat ook niet-Joden zich inzetten om deze haat uit de samenleving te bannen. Dat wil niet zeggen dat ik het belangrijke werk van Joodse schrijvers, actievoerders, politici en kunstenaars niet wil ontkennen; maar zonder bredere steun zou hun strijd, als kleine minderheid, veel moeilijker zijn geweest.
In de Zuid-Afrikaanse strijd tegen apartheid was het feit dat een klein aantal blanke activisten, waaronder veel joden, naast zwarten streed een signaal dat niet iedereen die geen direct slachtoffer is van racisme onverschillig blijft.
Op een heel basaal niveau, als het niet mogelijk was andermans ervaringen te begrijpen, zou het werk van historici, antropologen en schrijvers van creatieve fictie onmogelijk zijn. Het is geen culturele onteigening om solidariteit te betuigen met zwarte demonstranten, noch is het ongevoelig om antiracistische standpunten uit te dragen. Integendeel, het is een conditio sine qua non voor de antiracistische beweging.
Hannah Arendt citeerde graag de woorden van Georges Clemenceau: “de zaak van één persoon is de zaak van allen”. Als we willen leven in een maatschappij waar onze slogans van gelijkheid betekenis hebben, dan moeten we, zonder te beweren dat blanken weten wat het is om dagelijks het slachtoffer van racisme te zijn, ons uitspreken tegen het racisme dat onze wereld teistert. Dit wil niet zeggen dat zwarte organisaties geen dingen kunnen bereiken. Maar overwinningen die slechts door één groep worden behaald en die verondersteld worden gelijkheid voor alle groepen teweeg te brengen, zullen holle overwinningen zijn, tenzij alle groepen meedoen en het uitgangspunt aanvaarden.
‘Racisme’, schreef de filosoof Emmanuel Levinas in 1933, ‘is niet alleen gekant tegen een bepaald punt in de christelijke en liberale cultuur. Het gaat niet om een bepaald dogma betreffende democratie, parlementaire regering, dictatoriaal regime, of religieuze politiek. Het is de menselijkheid zelf van de mens”. Om het racisme te verslaan, moeten blanken zich op zijn minst uitspreken en zeggen dat zij het eens zijn met het doel van de zwarte demonstranten om gelijkheid voor allen te bereiken.