élite theorie
de hypothese dat politieke elites onvermijdelijk zijn in complexe moderne samenlevingen. In haar oorspronkelijke vorm was deze theorie een sociologisch antwoord op het relatieve falen van moderne democratische bewegingen, beoordeeld naar hun eigen hoogste doelstellingen. In plaats van de macht aan het volk te geven, bracht de komst van de moderne DEMOCRATIE een nieuwe basis van elitelidmaatschap met zich mee. Vooral in verband met de pessimistische visie op de moderne democratie van PARETO en, in mindere mate, MOSCA, werden elites gezien als een onvermijdelijk gevolg van psychologische verschillen tussen elites en MASSEN en de organisatorische vereisten van moderne samenlevingen. Zie ook IRON LAW OF OLIGARCHY, MICHELS. Vergelijk de heersende klasse.
In zijn recentere vorm (zie DEMOCRATISCH ÉLITISME) heeft de elitetheorie zijn pessimisme over moderne democratie gewijzigd Voortbouwend op argumenten die reeds impliciet in het werk van theoretici zoals Mosca en Michels zijn vervat, dat verschillende grondslagen van elitemacht belangrijke sociale gevolgen hebben, wat sommige theoretici (b.v. Dahl, 1961) nu voorstellen is dat een democratische concurrentie tussen rivaliserende representatieve elites de best uitvoerbare vorm van moderne regering vormt. Vergelijk POWER ÉLITE; zie ook STABLE DEMOCRACY.
De studie van elites en het testen van elitetheorieën is een bijzonder controversieel gebied geweest. Terwijl sommige onderzoekers (b.v. Hunter, 1963) een “reputatie”-benadering hebben gevolgd door de respondenten te vragen “wie de macht heeft”, hebben anderen, waaronder Dahl, betoogd dat alleen een zorgvuldige studie van de feitelijke “besluiten” – de resultaten van de machtsuitoefening – op bevredigende wijze kan vaststellen wie in feite machtig is. Maar zelfs dit is niet doorslaggevend, want zoals Bachrach en Baratz (1962) hebben betoogd, gaat de studie van openlijke ‘besluiten’ voorbij aan het bestaan van ‘niet-besluiten’ (zie COMMUNAUTAIRE MACHT), de vele omstandigheden waarin het machtsevenwicht zodanig kan zijn dat politiek debat of politieke strijd onmogelijk is, zodat geen openlijk punt van ‘besluit’ werkelijk waarneembaar is. Zie ook MACHT, MASSASOCIATIERECHT.