San Vitale, rozpoczęte ok. 526-527, poświęcone 547, Rawenna (Włochy)
San Vitale jest jednym z najważniejszych zachowanych przykładów bizantyjskiej architektury i mozaiki. Jego budowa została rozpoczęta w 526 lub 527 roku pod rządami Ostrogotów. Został konsekrowany w 547 roku i ukończony wkrótce potem.
San Vitale, konsekrowany 547, Rawenna (fot. Steven Zucker , CC: BY-NC-SA 2.0)
Jednym z najsłynniejszych wizerunków władzy politycznej z okresu średniowiecza jest mozaika cesarza Justyniana i jego dworu w sanktuarium kościoła San Vitale w Rawennie we Włoszech. Obraz ten jest integralną częścią znacznie większego programu mozaik w prezbiterium (przestrzeń wokół ołtarza).
Apse mosaic (fot. Steven Zucker, CC: BY-NC-SA 2.0)
Głównym tematem tego programu mozaikowego jest autorytet cesarza w chrześcijańskim planie historii.
Program mozaikowy może być również postrzegany jako wizualne świadectwo dwóch głównych ambicji panowania Justyniana: jako spadkobierca tradycji cesarzy rzymskich Justynian dążył do przywrócenia granic terytorialnych Imperium. Jako cesarz chrześcijański widział siebie w roli obrońcy wiary. W związku z tym jego obowiązkiem było ustanowienie jednolitości religijnej lub ortodoksji w całym Imperium.
Justinian i jego asystenci (fot. Steven Zucker, CC: BY-NC-SA 2.0)
Who’s Who’s Who in the Mosaic and What They Carry
W mozaice prezbiterium Justynian upozowany jest frontalnie w centrum. Ma na głowie aureolę, koronę i purpurową szatę cesarską. Po jego lewej stronie stoją członkowie duchowieństwa, z których najbardziej widoczna postać to biskup Rawenny Maximianus, oznaczony inskrypcją. Po prawej stronie Justyniana pojawiają się członkowie administracji cesarskiej, których rozpoznać można po purpurowym pasie, a na skraju lewej strony mozaiki widnieje grupa żołnierzy.
Mozaika ta ustanawia w ten sposób centralną pozycję cesarza pomiędzy władzą kościoła a władzą cesarskiej administracji i wojska.Podobnie jak dawni cesarze rzymscy, Justynian posiada władzę religijną, administracyjną i wojskową.
Apse detail (photo: Steven Zucker, CC: BY-NC-SA 2.0)
Klerycy i Justynian niosą kolejno od prawej do lewej kadzielnicę, księgę ewangelii, krzyż i misę na chleb eucharystyczny. Gest Justyniana niosącego misę z chlebem eucharystycznym może być postrzegany jako akt hołdu złożonego Prawdziwemu Królowi, który pojawia się w sąsiedniej mozaice w absydzie (obraz po lewej).
Chrystus, odziany w purpurę cesarską i siedzący na orbicie oznaczającej powszechne panowanie, ofiarowuje koronę męczeństwa św. Witalisowi, ale ten sam gest można postrzegać jako ofiarowanie korony Justynianowi w mozaice poniżej. Justynian jest zatem wicegubernatorem Chrystusa na ziemi, a jego armia jest w rzeczywistości armią Chrystusa, co symbolizuje Chi-Rho na tarczy.
Kto jest z przodu?
Bliższa analiza mozaiki justyniańskiej ujawnia dwuznaczność w ustawieniu postaci Justyniana i biskupa Maximianusa. Nałożenie na siebie postaci sugeruje, że Justynian znajduje się najbliżej widza, ale gdy weźmiemy pod uwagę ich ułożenie na płaszczyźnie obrazu, okaże się, że stopy Maksymianusa znajdują się niżej na płaszczyźnie obrazu, co sugeruje, że jest on bliżej widza. Może to być postrzegane jako oznaka napięcia pomiędzy autorytetem cesarza i kościoła.
Dodatkowe źródła:
360 widok na apsydę (Columbia University)
360 widok z nawy (Columbia University)
Nazanin Hedayat Munroe, Dress Styles in the Mosaics of San Vitale
Sarah E. Bassett, Style and Meaning in the Imperial Panels at San Vitale
Mosaics of San Vitale in Ravenna by Dr. Allen Farber
Byzantium na Metropolitan Museum of Art’s Timeline of Art History
360-stopniowa panorama Apsydy San Vitale z Columbia University
Obrazy z historii sztuki dla nauczania i uczenia się:
Więcej obrazów Smarthistory …