The concept of Cultural Heritage
Dziedzictwo kulturowe można zdefiniować jako dziedzictwo fizycznych artefaktów (dóbr kultury) i niematerialnych atrybutów grupy lub społeczeństwa odziedziczonych z przeszłości. Dziedzictwo kulturowe jest pojęciem, które oferuje pomost między przeszłością a przyszłością z zastosowaniem konkretnych podejść w teraźniejszości. Ze względu na wartości przypisane tym grupom lub społeczeństwom, dziedzictwo kulturowe jest utrzymywane w teraźniejszości i przekazywane z korzyścią dla przyszłych pokoleń.
Pojęcie dziedzictwa kulturowego powstało w wyniku złożonych procesów historycznych i podlega ciągłej ewolucji. Koncepcja dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego opiera się na historycznie zmiennych systemach wartości. Wartości te są uznawane przez różne grupy ludzi. Idee rozwijane i akceptowane przez te różne grupy tworzą różne kategorie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (dziedzictwo światowe, dziedzictwo narodowe, itp.).
Obiekty dziedzictwa kulturowego mają charakter symboliczny. Reprezentują one tożsamość w kategoriach kultury i środowiska naturalnego. Związki z tymi obiektami i tradycyjne działania wokół nich tworzą poczucie wspólnoty. Jednocześnie wybór, które obiekty, zabytki czy środowiska naturalne zostaną zachowane, wyznacza przyszłą trajektorię dla różnych narracji kulturowych i konsensusu społecznego dotyczącego zarówno przeszłości, jak i teraźniejszości.
Historia pojęcia
Powstanie pojęcia dziedzictwa kulturowego jest wynikiem długiego rozwoju historycznego, w którym różne wartości przypisywano zabytkom, budynkom, dziełom sztuki, artefaktom, krajobrazom itp. Systematyczne niszczenie lub utrata tych obiektów doprowadziła do sformułowań takich jak „wybitna wartość uniwersalna” oraz do deklaracji, że obiekty te należą do „ludzkości”. Idee te zostały rozwinięte dzięki zrozumieniu, że dziedzictwo kulturowe i środowisko naturalne, z którym jest ono ściśle związane, jest unikalne i niezastąpione. Pojawienie się tej koncepcji jest bezpośrednio związane z ideą ochrony lub konserwacji.
Tradycja kolekcjonowania mniejszych obiektów, takich jak dzieła sztuki i inne arcydzieła kultury, należała do „zainteresowań antykwarycznych”. Pierwsze kolekcje w późnym średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej składały się albo z wysoce wyselekcjonowanych zespołów, albo z kolekcji encyklopedycznych typu „cały świat w jednym pokoju”. Były to pierwsze etapy długiego procesu instytucjonalizacji. Ich selekcja opierała się na pojęciach wartości właściwych dla czasu i miejsca nabycia lub rzadkości, jakości estetycznej obiektu. Były one również przejawem współczesnej wiedzy poszerzającej się o odkrywanie coraz to nowych segmentów znanego świata.
Od XIX wieku jednym z kluczowych czynników tego procesu stało się pojęcie dziedzictwa narodowego. Doprowadziło to do powstania muzeów narodowych oraz komisji i instytucji ochrony zabytków.
W drugiej połowie XX wieku zarówno spontanicznie rozwijające się ruchy, organizacje, jak i grupy polityczne – takie jak międzynarodowy organ UNESCO – odniosły sukces w zdobyciu niezbędnego poparcia dla zachowania pewnych szczególnych aspektów dziedzictwa wielu narodów, poprzez włączenie takich pojęć, jak Światowe Dziedzictwo, Pamięć Świata.
Mimo nieodłącznych uprzedzeń w podejściu do Światowego Dziedzictwa, drzwi zostały otwarte dla bardziej holistycznego podejścia we współczesnych studiach nad dziedzictwem lub w biznesie związanym z dziedzictwem. Jednocześnie ostatnie zmiany w praktykach związanych z dziedzictwem kulturowym, a bardziej ogólnie – z wykorzystaniem i nadużywaniem koncepcji dziedzictwa kulturowego, doprowadziły do silnego krytycznego podejścia w kontekście „heritage business”. Podczas gdy koncepcja dziedzictwa kulturowego przyczyniła się do ochrony wartości i obiektów, często odgrywała również negatywną rolę w odnowieniu ruchów nacjonalistycznych, ekstremistycznych, a nawet szowinistycznych organizacji oddolnych. Celowe niszczenie wartości i obiektów dziedzictwa kulturowego z jednej strony, a zniekształcone, ahistoryczne lub propagandowe interpretacje z drugiej, można znaleźć w różnych częściach świata, pod wpływem różnych ideologii, ruchów religijnych lub politycznych.
Teraz, w XXI wieku, lepiej rozumiemy, że dziedzictwo ma znaczenie na wielu poziomach, a najlepiej służą mu multidyscyplinarne podejścia i metodologie, które można rozwijać i stosować na całym świecie. Dziedzictwo kulturowe znajduje się w zakresie badań wielu nauk humanistycznych, społecznych i środowiskowych. Rozwiązania problemów związanych z dziedzictwem kulturowym i zarządzaniem zasobami najlepiej osiągać poprzez uznanie różnic i legitymizację sprzecznych interesów, tak aby szukać wspólnej płaszczyzny.