Zagadka

Znaczenie Zagadki w literaturze

Zagadki są jedną z najstarszych, najpopularniejszych i najtrwalszych form rozrywki literackiej. Historycy odkryli, że najwcześniejsze przykłady zagadek zostały napisane w starożytnym Babilonie, choć, niestety, odpowiedzi na nie nie zachowały się. Istnieje również wiele przykładów zagadek w starożytnych tekstach religijnych, takich jak teksty wedyjskie i Starego Testamentu. Rzeczywiście, istnieją przykłady zagadek w kulturach z całego świata i z każdego okresu czasu.

Zagadki generalnie stoją same, choć czasami autorzy używają ich w dziełach literatury, aby pokazać test, który postać musi zwyciężyć. Niektóre zagadki są banalne, jak w przykładzie nr 3 poniżej, z Przygód Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carrolla, podczas gdy inne są sprawą życia i śmierci dla bohaterów, którzy muszą odpowiedzieć poprawnie.

Przykłady Zagadek w Literaturze

Przykład #1

Gdy Sfinks,
ta śpiewająca suka, był tutaj, nie powiedziałeś nic
by uwolnić ludzi. Dlaczego nie? Jej zagadka nie była czymś, co pierwszy człowiek, który się przechadzał, mógł rozwiązać – potrzebny był prorok. I tam ludzie zobaczyli, że twoja wiedza jest bezużyteczna – nie pochodzi od ptaków, ani nie została zdobyta od bogów.
Ale wtedy przyszedłem ja, Edyp, który nic nie wiedział.
A jednak wykończyłem ją, używając rozumu, a nie polegając na ptakach.

(Król Edyp wg Sofoklesa)

Jeden z najsłynniejszych przykładów zagadek w całej literaturze nie pojawia się nawet w tekście, o którym mowa. W sztuce Sofoklesa Edyp Król, Edyp ma za zadanie uratować miasto Teb przed Sfinksem, odpowiadając na jej zagadkę. Powyższy fragment jest aluzją do tej zagadki, choć Sofokles jej nie zapisuje. Powszechnie wiadomo, że zagadka brzmiała mniej więcej tak: „Które stworzenie ma jeden głos, a jednak staje się czteronożne, dwunożne i trójnogie?”, na co Edyp odpowiedział „Człowiek” (Człowiek czołga się na czworakach, chodzi na dwóch nogach, a pod koniec życia używa laski). Zagadka ta była tak dobrze znana widzom sztuki Sofoklesa, że nie musiał jej precyzować. I rzeczywiście, konieczne jest, by Edyp odpowiedział na nią poprawnie, bo inaczej by umarł.

Przykład #2

MOROKO: Pierwszy, złoty, który ten napis nosi:
„Kto mnie wybierze, zdobędzie to, czego pragnie wielu ludzi.”
Drugi, srebrny, który tę obietnicę niesie:
„Kto mnie wybierze, dostanie tyle, na ile zasługuje.”
Trzeci, z tępego ołowiu, z ostrzeżeniem równie tępym:
„Kto mnie wybierze, musi oddać i zaryzykować wszystko, co ma.”
Skąd mam wiedzieć, czy wybieram dobrze?
PORTIA: Jeden z nich zawiera mój obraz, książę.
Jeśli wybierzesz ten, wtedy jestem twoja zal.

(Kupiec wenecki Williama Szekspira)

Postać Portii w Kupcu weneckim Williama Szekspira ma wielu zalotników. Każdy z nich musi odpowiedzieć na powyższą zagadkę i wybrać właściwą szkatułkę, jeśli chce poślubić Portię. Książęta Maroka i Arragonii zarówno odpowiedzieć nieprawidłowo, wybierając złote i srebrne szkatułki, odpowiednio. Bassanio, którego Portia naprawdę pragnie, odpowiada prawidłowo i wybiera szkatułkę z ołowiu, w której znajduje się portret Portii.

Przykład #3

Kapelusznik otworzył szeroko oczy, gdy to usłyszał; ale powiedział tylko: „Dlaczego kruk jest jak biurko do pisania?”
`Dalej, zabawimy się teraz!' pomyślała Alicja. Cieszę się, że zaczęli zadawać zagadki – chyba mogę to odgadnąć, dodała na głos.
….
„Czy odgadłaś już zagadkę?” – powiedział Kapelusznik, zwracając się ponownie do Alicji.
„Nie, poddaję się” – odpowiedziała Alicja: „Jaka jest odpowiedź?”
„Nie mam najmniejszego pojęcia”, powiedział Kapelusznik.

(Przygody Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carrolla)

W Przygodach Alicji w Krainie Czarów jest wiele absurdalnych zdarzeń, a wiele z nich ma związek z Szalonym Kapelusznikiem. W powyższym fragmencie Kapelusznik zadaje zagadkę, na którą, jak później wyznaje, nawet on sam nie zna odpowiedzi. Jest to przykład zagadki, która ostatecznie nie ma żadnego znaczenia dla fabuły, choć jest elementem rozwoju postaci i ogólnej dziwacznej atmosfery Krainy Czarów.

Przykład #4

Nie można jej zobaczyć, nie można jej poczuć,
Nie można jej usłyszeć, nie można jej powąchać.
Leży za gwiazdami i pod wzgórzami,
I puste dziury wypełnia.
Przybywa najpierw i podąża potem,
Kończy życie, zabija śmiech.

(The Hobbit by J.R.R. Tolkien)

W rozdziale 5 J. R. R. Tolkien’s The Hobbit, Bilbo Baggins spotyka stworzenie Gollum w ciemnej podziemnej jaskini. Bilbo i Gollum angażują się w wojnę zagadek. Powyższy fragment jest jednym z takich przykładów zagadki, że Gollum stawia. Odpowiedź brzmi: „Ciemność.”

Przykład #5

„Co było pierwsze, feniks czy płomień?”
„Hmm … . Co o tym sądzisz, Harry?” – powiedziała Luna, patrząc zamyślona. „Co? Czy nie ma po prostu hasła?”
„O nie, musisz odpowiedzieć na pytanie” – powiedziała Luna.”
„A co, jeśli się pomylisz?”
„Cóż, musisz poczekać na kogoś, kto zrobi to dobrze” – powiedziała Luna. „W ten sposób się uczysz, rozumiesz?”
„Tak… Problem w tym, że nie możemy sobie pozwolić na czekanie na nikogo innego, Luna.”
„Nie, rozumiem, o co Ci chodzi”, powiedziała Luna poważnie. „W takim razie myślę, że odpowiedzią jest to, że koło nie ma początku.”
„Dobrze uzasadnione,” powiedział głos, a drzwi się otworzyły.

(Harry Potter and the Deathly Hallows by J. K. Rowling)

W serii J. K. Rowling Harry Potter, różne postacie należą do różnych „domów” w czarodziejskiej szkole Hogwart. Harry jest przyzwyczajony do korzystania z hasła, aby dostać się do jego domu w pokoju wspólnym, ale dowiaduje się, że inna grupa uczniów musi odpowiedzieć na zagadkę za każdym razem chcą dostać się do ich wspólnego pokoju. Jego przyjaciółka Luna jest członkiem tego domu, i jest w stanie poprawnie uzasadnić odpowiedź na tę zagadkę.