Języki zachodniogermańskie

Historia

Najwcześniejsze rękopisy pisane po fryzyjsku pochodzą z końca XIII wieku, choć dokumenty prawne, które zawierają, zostały prawdopodobnie po raz pierwszy skomponowane, częściowo, już w XI wieku. Ten etap języka, do około 1575 roku, jest znany jako język starofryzyjski. Ostatni dokument pisany z tego okresu pochodzi z 1573 roku, po którym język fryzyjski był stosunkowo mało używany jako język pisany przez około trzy stulecia.

Od początku język starofryzyjski wykazuje wszystkie cechy, które odróżniają angielski i fryzyjski od innych języków germańskich. Obejmują one utratę dźwięku nosowego przed protogermańskimi *f, *þ, i *s (np. protogermańskie *fimf, *munþ-, i *uns stały się starofryzyjskimi fīf 'pięć', mūth 'usta' i ūs 'my'), palatalizację protogermańskiego *k przed przednimi samogłoskami i *j (np, Proto-germańskie *kinn- i *lē1kj- stały się starofryzyjskimi tzin 'podbródek' i lētza 'lekarz'), oraz palatalizacja proto-germańskiego *ǥ przed przednimi samogłoskami (np. proto-germańskie *ǥeldan- stało się starofryzyjskim ielda 'plon'). To połączyło się z j z proto-germańskiego *j, jak w proto-germańskim *jē1r- lub starofryzyjskim iēr 'rok'. Ponadto, starofryzyjski wykazuje palatalizację gg z proto-germańskiego *g przed j (np, Proto-germańskie *laǥjan-, z podwojeniem *laggjan, stało się starofryzyjskim ledza 'kłaść się'); przednia samogłoska dla Proto-germańskiego *ē1, jak w Proto-Germańskim *dē, Starofryzyjskim dēd; oraz cofanie i podnoszenie nosowego ã z proto-germańskiego *ã i proto-germańskiego *a przed nosowym plus *f, *þ, *s, jak w proto-germańskim *brãxt-, *anþar-, i *gans-, które stały się starofryzyjskim brocht 'przyniesiony', ōther 'inny' i gōs 'gęś'.

Około początku XIX wieku wydawało się, że odwieczne zastępowanie języka fryzyjskiego przez niderlandzki i dolnoniemiecki będzie postępować bez końca i że język ten wkrótce wymrze. Jednak wraz z XIX-wiecznym romantyzmem pojawiło się nowe zainteresowanie życiem lokalnym i zaczęły powstawać stowarzyszenia mające na celu zachowanie języka i kultury fryzyjskiej. Bardzo powoli cele tego „ruchu fryzyjskiego” zaczęły być realizowane, szczególnie w holenderskiej prowincji Fryzja, gdzie w 1937 roku język fryzyjski został przyjęty jako przedmiot fakultatywny w szkołach podstawowych; w 1938 roku została założona Akademia Fryzyjska; a w 1943 roku opublikowano pierwsze tłumaczenie Biblii na język fryzyjski. W 1955 roku język fryzyjski został zatwierdzony jako język wykładowy w pierwszych dwóch latach szkoły podstawowej (chociaż tylko około jedna czwarta szkół używa go w ten sposób), a w 1956 roku zatwierdzono używanie języka fryzyjskiego w sądach.

Mimo tego stopniowego powrotu języka fryzyjskiego, holenderski nadal funkcjonuje jako podstawowy język standardowy Fryzji. Prawie wszystkie lekcje w szkołach są prowadzone w języku holenderskim; wszystkie gazety codzienne są drukowane w języku holenderskim (chociaż zawierają okazjonalne artykuły w języku fryzyjskim); większość programów telewizyjnych i radiowych jest w języku holenderskim. Istnieje mały i entuzjastyczny ruch literacki, ale jego dzieła nie są szeroko czytane. Ponadto, mimo że fryzyjski jest nadal powszechnie używany jako język codziennej komunikacji ustnej, jest to coraz bardziej „holenderski” język fryzyjski, z licznymi zapożyczeniami ze standardowego języka holenderskiego.

Status języka fryzyjskiego we wschodnio- i północno-fryzyjskich obszarach Niemiec jest o wiele bardziej niepewny. Tam niemiecki pełni wszystkie funkcje języka standardowego, a fryzyjski służy jedynie jako kolejny lokalny dialekt, porównywalny do wielu otaczających go lokalnych dialektów języka dolnoniemieckiego. Nie istnieje standardowy język północno-fryzyjski ani wschodniofryzyjski.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *